ناهنجاری های هورمونی

ناهنجاری های هورمونی

ناهنجاری های هورمونی

با توجه به این که برخی از هورمون ها تاثیرات گسترده بر بدن دارند لذا کوچکترین اختلال در این هورمون ها مشکلات زیادی را به بار خواهد آورد. در اغلب موارد صدمه دیدن غده ها در اثر بیماری خود ایمنی یا اختلال در خون رسانی منجر به ناهنجاری های هورمونی می شود. دو
ناهنجاری مهم شامل:

1-هایپر که به معنای افزایش هورمون و در نتیجه پر کار شدن غده است.

2-هایپو به معنی کاهش هورمون و کاهش اثر آن است که منجر به کم کاری غده می شود.

تومورهای هیپوفیز

هیپوفیز علاوه بر این که هورمون های خود را تولید می کند فعالیت غده های دیگر را نیز تحت کنترل دارد به همین دلیل هر گونه مشکل برای هیپوفیز تاثیرات محتلفی بر بدن خواهد گذاشت. زمانی می توان به اهمیت نقش مرکز هیپوفیز در دستگاه عصبی پی برد که تومورها گریبان این
غده را بگیرند. تومور می تواند در هر قسمت هیپوفیز رشد که تومورهای جلویی معمولا غیر سرطانی هستند. تاثیرات این تومورها به این صورت است که:

1-تومور ممکن است که ترشح هورمون رشد را زیاد کند که در این صورت بیماری اکرومگالی رخ خواهد داد. در این بیماری در نتیجه افزایش هورمون رشد، شاهد رشد بیش از حد استخوان های صورت، دست، پا و بافت هایی همانند زبان، ضخیم و خشن شدن مو و همچنین کلفت شدن صدا هستیم.

2-تومور اگر بزرگ باشد در این صورت ممکن است عصب بینایی را تحت فشار قرار دهد و در نتیجه سردرد و اختلال در دید رخ دهد همچنین ممکن است بخشی از میدان دید نیز از بین برود.

پرولاکتینوماز

پرولاکتینوماز نوعی از غده های هیپوفیز است که از هر 10 غده، 4 غده پرولاکتینوماز است. این غده که رشد آهسته داشته و خوشبختانه غیر سرطانی است، میزان ترشح هورمون پرولاکتین از قسمت جلویی هیپوفیز را افزایش می دهد. این هورمون در حالت طبیعی در دوران حاملگی ترشح شده
و منجر به بزرگ شدن سینه ها و تولید شیر می شود. اما اگر همین پرولاکتین در خارج از زمان طبیعی تولید شود نشانه های زیر بروز خواهد کرد:

1-قاعدگی نامنظم

2-کاهش باروری در زنان

3-بزرگ شدن سینه ها

4-ترشح شیر از پستان

5-کاهش میل جنسی

6-نعوظ ناقص در مردان

بهترین روش های درمان این بیماری شامل:

1-دارو درمانی

2-پرتو درمانی

3-جراحی

سندروم کوشینگ (نشانگان کوشینگ)

یکی از هورمون های غده فوق کلیه، کورتیکوستروئیدها هستند که منجر به تنظیم سرعت سوخت و ساز و تعادل نمک، آب و فشار خون در بدن می شوند. افزایش هورمون کورتیکوستروئید و در نتیجه بر هم خوردن این تنظیم ها منجر به سندروم کوشینگ می شود. نشانه های این بیماری که به دلیل
همین افزایش در هورمون رخ می دهد شامل:

1-صورت گرد و قرمز

2-افزایش وزن

3-قاعدگی نامنظم و یا از بین رفتن قاعدگی

4-افزایش قابل توجه موهای بدن

5-ضعف عضلانی

6-افسردگی

7-کشیدگی پوست که به راحتی قابل مشاهده است که به صورت کشیدگی های قرمز و بنفش در ناحیه شکم،  ران و بازو خود را نشان می دهند.

دلایل بروز بیماری سندروم کوشینگ:

1-مهمترین و اصلی ترین علت این بیماری استفاده طولانی مدت از داروهای ضد التهابی است که منجر به افزایش آثار هورمون های طبیعی فوق کلیه می شود.

2-ممکن است تومور فوق کلیه تولید کورتیکوستروئید را افزایش دهد.

3-همچنین تومور هیپوفیز هم می تواند منجر به تحریک بیش از اندازه غده فوق کلیه شود.

پرکاری تیروئید

هورمون هایی که از تیروئید تولید می شود موظف هستند سوخت و ساز بدن و مصرف انرژی را کنترل نمایند. در صورتی که میزان این هورمون ها زیاد شود، بدن شتاب زده خواهد شد در نتیجه وزن بدن کم می شود. برای درمان این بیماری داروهایی تجویز می شود.  دلایل بروز پرکاری تیروئید
عبارتند از:

بیماری گریو

مواردی که منجر به تحریکات بیش از حد تیروئید می شود همین بیماری گریو است که به عنوان شایع ترین علت ناهنجاری های هورمونی شناخته شده و اغلب در زنان 50-20 سال بروز می کند. بیماری گریو یک بیماری خود ایمنی است که آنتی بادی های تولید شده ناشی از آن به تیروئید حمله
کرده و در نتیجه هورمون زیادی ترشح می شود. در صورتی که پرکاری تیروئید در اثر این بیماری رخ دهد بیرون زدن چشم ها و اختلال در دید بروز خواهد کرد.

پیدایش دانه هایی در غده تیروئید

علائم پرکاری تیرویئد

1-ضربان های سری و نامنظم قلب

2-لرزش

3-عرق 

4-اضطراب

5-بی خوابی

6-ضعف

7-افزایش حرکت روده ها

8-بزرگی غده تیروئید (گواتر)

کم کاری تیروئید

در صورتی که میزان ترشح هورمون تیروئید کاهش یابد بدن دچار کند کاری می شود. با توجه به این که در این بیماری میزان هورمون های تری یدوتیرونین و همچنین تیروکسین کاهش یابد در نتیجه میزان متابولیسم های بدن کاهش یافته و فعالیت های بدن کاهش خواهد یافت. علت های بروز
کم کاری تیروئید عبارتند از:

1-مهمترین علت کم کاری تیروئید، بیماری خود ایمنی تیروئیدیت هاشیموتو است. این بیماری که بیشتر در زنان رخ می دهد باعث می شود آنتی بادی ها اشتباها سلول های تیروئید را تخریب نمایند. غده تیروئید ممکن است بزرگ شود.

2-علت دیگر که کمتر رایج بوده و در زنان کشورهای کمتر توسعه یافته دیده می شود کمبود ید در غذاست.

3-تومور هیپوفیز نیز به ندرت می تواند منجر به کم کاری تیروئید شود.

نشانه های بیماری کم کاری تیروئید عبارتند از:

1-خستگی

2-افزایش وزن

3-یبوست

4-صورت ورم کرده

5-چشم های پف کرده

6-کلفت شدن پوست

7-نازک شدن مو ها

8-گرفتگی صدا

9-ناتوانی در برابر سرما

برای درمان تمام حالات بیماری کم کاری تیروئید از هورمون های تیروئیدی صنعتی استفاده می شود.

گواتر

زمانی که تیروئید ورم می کند بیماری گواتر رخ داده است که علت این بیماری عبارتند از:

1-کم کاری تیروئید

2-پر کاری تیروئید

3-دانه های تیروئیدی

4-سرطان تیروئید

دیابت ملیتوس

منبع تامین انرژی در بدن گلوکز است. اما تنظیم میزان گلوکز در خون بر عهده انسولین است به این معنا که سلول های به کمک انسولین گلوکز را از خون جذب می کنند حال زمانی که سلول ها نتوانند گلوکز را به اندازه کافی جذب کنند، این ماده در خون باقی مانده و فرد به بیماری
دیابت ملیتوس مبتلا شده است. دو نوع دیابت ملیتوس به نام دیابت نوع 1 و 2 وجود دارد. البته یک دیابت نوع سوم نیز وجود دارد که به دیابت حاملگی معروف بوده و در دوران بارداری برای زنان رخ می دهد.

تنظیم قند خون

در زمان گوارش بدن مواد مورد نیاز خود را از غذا و نوشیدنی ها به دست می آورد و مواد مورد نیاز سلول ها برای تامین انرژی و ترمیم تامین می شود. منبع تامین انرژی برای بدن گلوکز است که به کمک جریان خون به سلول ها منتقل می شود. اگر گلوکز موجود بیش از حد نیاز بدن
باشد در این صورت این مقدار اضافی در کبد، سلول های اضافی و بافت چربی ذخیره شده تا دوباره در زمان نیاز از این ذخیره استفاده شود. میزان گلوکز خون همواره باید در بدن تنظیم شود تا سلول ها پا برجا باقی بمانند چرا که در صورتی که میزان گلوکز کم شود سلول ها انرژی کافی
نخواهند داشت و در صورتی که گلوکز خون زیاد شود خطر بیماری های خود ایمنی یا التهاب پانکراس بروز خواهد کرد. این تنظیم قند خون بر عهده سلول های پانکراس است.

سلول های پانکراس که تولید کننده هورمون انسولین هستند در جزایر لانگرهانس قرار گرفته اند. سلول های بتا با تولید انسولین منجر به کاهش قند خون و سلول های آلفا با تولید گلوکاگون باعث افزایش قند خون می شوند.

قند خون پایین 

در صورتی که چند ساعت غذا نخوریم میزان قند خون کاهش پیدا می کند. در نتیجه در این زمان سلول های آلفا وارد عمل می شوند. این سلول ها با تولید گلوکاگون کمک می کنند تا گلیکوژن در کبد آزاد شده و در نتیجه قند خون بالا می رود.

قند خون بالا

وقتی غذا می خوریم قند خون بالا می رود در این زمان سلول های بتا وارد عمل شده و با تولید انسولین، قند اضافی را به گلیکوژن و اسیدهای چرب تبدیل کرده که نهایتا باعث می شود قند خون به حالت طبیعی برسد.

ترشح گلوکاگون

همان گونه که بیان کردیم گلوکاگون به وسیله سلول های آلفا تولید شده و در نتیجه قند خون آزاد می شود. این آزاد شدن قند چند مسیر دارد:

1-کبد با تبدیل گلیکوژن به گلوکز آن را وارد جریان خون کرده و گلوکز را آزاد می کند.

2-ماهیچه ها نیز گلیکوژن را به گلوکز تبدیل کرده و وارد جریان خون می کند.

3-چربی ها و به ندرت اسیدهای آمینه نیز می توانند انرژی تولید کنند.

ترشح انسولین

سلول های بتا با تولید انسولین قند اضافه بدن را ذخیره می کنند و این ذخیره سازی چند مسیر دارد:

1-کبد گلوکز را به گلیکوژن تبدیل کرده و ذخیره می کند تا در صورت نیاز بدن از آن استفاده می کند.

2-ماهیچه ها نیز با تبدیل  گلوکز به گلیکوژن آن را در خود ذخیره می کنند.

3-در صورتی که مخازن گلیکوژن پر شوند، گلوکز نیز می تواند به صورت چربی ذخیره شود. 

بیماری قند نوع 1

در صورتی که سلول های بتا تخریب شوند، انسولین بدن کمتر تولید شده و یا اصلا تولید نمی شود. در نتیجه سلول های بدن قادر به برداشتن گلوکز خون نیستند. در چنین شرایطی قند خون بالا رفته و  دیابت نوع اول به وجود می آید. بیماری قند نوع 1 نوعی بیماری خود ایمنی است
که دستگاه ایمنی بدن سلول های بتا را اشتباها به  عنوان سلول بیگانه شناسایی کرده و آن ها را از بین می برد. علائم این بیماری عبارتند از:

1-خستگی

2-احساس تشنگی

3-خشکی دهان

4-گرسنگی

5-افزایش دفعات دفع ادرار

6-اختلال در بینایی

7-کاهش وزن

این بیماری که در کودکان و بزرگسالان به سرعت پیشروی می کند، هنوز علت خاصی برایش شناخته نشده ولی عواملی همانند التهاب پانکراس و یا عفونت ویروسی می توانند زمینه را برای بروز دیابت نوع اول فراهم کنند. گاهی مدت این بیماری طولانی می شود لازم است بدانید که در 
صورتی که این بیماری درمان نشود بیماری کتواسیدروز بروز خواهد کرد در این شرایط مواد سمی به نام کتون در خون زیاد شده و فرد وارد اغما می شود.

درمان دیابت نوع اول

یکی از روش های درمانی، پیوند پانکراس یا کلیه به همراه استفاده از داور برای جلوگیری از پس زدن پیوند است.

کارکرد طبیعی سلول های بتا

در زمان غذا خوردن، گلوکز، اسید امینه  و اسیدهای چرب در روده ها زیاد می شود در چنین شرایطی سلول های بتا تحریک شده و این سلول ها انسولین تولید می کنند. انسولین از طریق مویرگ ها اطراف جزایر لانگرهانس به خون وارد می شود.

درمان با انسولین

در صورتی که بدن با کمبود انسولین روبرو شود باید تزریق انسولین براساس الگوی تولید انسولین در بدن  صورت گیرد. تزریق انسولین به دو صورت انجام می شود:

1-تزریق انسولین کوتاه اثر

این تزریق باید قبل از غذا انجام شود تا در بدن مقدار کافی انسولین برای تنظیم قند خون وجود داشته باشد.

1-تزریق انسولین طولانی اثر

تزریق انسولین طولانی اثر در طول روز سطح انسولین بدن را تثبیت می کند.

مرض قند دو

شایع ترین نوع دیابت، دیابت نوع دو است که زمانی که سلول های بدن در برابر تولید انسولین مقاومت کنند این بیماری رخ خواهد داد. به عبارت دیگر در دیابت نوع دوم انسولین به اندازه کافی تولید می شود اما گیرنده های انسولین نسبت به آن مقاومت نشان می دهند. در حالت عادی
انسولین به گیرنده متصل شده و ناقل های گلوکز را فعال می کند در نتیجه گلوکز وارد سلول می شود.

 در دیابت نوع دو که معمولا با چاقی همراه بوده و هنوز علت اصلی آن کشف نشده است سلول ها قادر نیستند به انسولینی که توسط پانکراس تولید می شود پاسخ دهند. این بیماری دارای روند کندی بوده و در بسیاری از جامعه ها در حال پیشرفت است که علائم ابتلا به آن عبارتند از:

1-تشنگی

2-خستگی

3-تکرار ادرار

عوارض بیماری دیابت نوع دو

جالب است بدانید که گاها ممکن است این بیماری در چند سال اول مورد توجه نباشد در این صورت عوارض بیماری بیشتر خواهد شد. که مهمترین عوارض بیماری دیابت نوع دو عبارتند از:

1-تخریب مویرگ ها و رگ های کوچک بدن

2-مستعد بودن افراد بیمار برای ابتلا به افزایش کلسترول خون

3-تصلب شرائین

4-افزایش فشار خون

درمان بیماری دیابت نوع دو

1-خوردن غذای سالم

2-ورزش

3-کنترل روزانه قند خون

4-گاها نیاز به داروهایی که یا میزان انسولین را زیاد می کنند و یا این که به سلول ها کمک می کنند تا گلوکز را جذب نمایند.

در تصویر زیر شما می توانید مشکلات رخ داده برای بیمار در طول بیماری دیابت نوع دوم را مشاهده کنید.

دیابت حاملگی

دیابت حاملگی در 50/1 زنان باردار دیده می شود که شیوع آن در موارد زیر بیشتر است:

1-زنان دارای وزن بالا

2-زنان دارای بیش از 30 سال سن

3-زنانی که زمینه دیابت خانوادگی دارند.

اما این سوال مطرح می شود که چرا دیابت حاملگی رخ می دهد؟ برخی از هورمون های جفت خاصیت ضد انسولینی دارند به این معنا که اجازه نمی دهد هورمون انسولین به وظیفه خود عمل کند در نتیجه در صورتی که بدن برای خنثی کردن اثر هومون های جفت نتواند به اندازه کافی انسولین
تولید نکند قند خون بالا رفته و دیابت حاملگی به وجود می آید. مهمترین علائم این بیماری عبارتند از:

1-تشنگی

2-خستگی

3-تکرر ادرار

4-عفونت قارچی

5-عفونت مثانه

توجه داشته باشید که در صورتی که دیابت حاملگی کنترل نشود جنین بیش از حد رشد کرده و زایمان مشکلی برای مادر رقم خواهد خورد. علی رغم این که این بیماری بعد از زایمان رفع می شود اما گاها ممکن است  مادران پس از زایمان به دیابت نوع دو مبتلا شوند. لذا در دوران بارداری
بررسی مرتب قند و ادرار باید انجام شود تا میزان قند خون همواره تحت کنترل باشد.

رتینوپاتی دیابتیک

رتینوپاتی دیابتیک که همان خراب شدن رگ های شبکیه چشم است، در تصویر زیر به خوبی دیده می شود. لکه هایی که وجود دارند آنوریسم هایی هستند که دچار خونریزی شده اند.

چاقی

چاقی که ناشی از زیاد بودن چربی در بدن رخ می دهد یکی از مشکلات جدی در کشورهای غنی شناخته شده و متاسفانه در حال گسترش است. مهمترین دلایل بروی چاقی، پرخوری و ورزش نکردن است. چاقی منجر می شود ناهنجاری هایی در بدن رخ بدهد که  عبارتند از:

1-بیماری های مرتبط با رگ های قلب

2-خونریزی مغزی به دلیل سخت شدن دیواره رگ های مغز

3-دیابت نوع دو

4-ممکن است در اثر چاقی سرطان سینه و روده بزرگ نیز رخ بدهد چرا که وزن زیاد فشار زیادی به عضلات بدن و مفصل ها وارد خواهد کرد.

5-چربی های صورت و اطراف گردن ممکن است اختلالات تنفسی هم به وجود بیاورد.

روش های اندازه گیری چربی بدن

1-استفاده از شاخص توده بدن (BMI)

این شاخص وزن مناسب با اندازه بدن را به صورت عدد تعیین می کند که بهترین محدوده 25-20  (نوار قرمز) است. اگر این عدد بالای 25 باشد یعنی اضافه وزن رخ داده و در صورتی که بالای 30 شود به معنای چاقی است.  همچنین اگر برای فردی این عدد کمتر از 20 باشد به معنی کمبود
وزن است. لازم است بدانید که این شاخص عضلات و اسکلت را در نظر نگرفته و افراد دارای عضلات درشت چاق نیستند بلکه فقط وزن بالایی دارند.

2-اندازه دور کمر

در مردانی که دور کمر بیشتر از 102 سانتیمتر و در زنانی که دور کمر بیشتر از 89 سانتیمتر باشد به این معناست که چربی زیادی در شکم تجمع پیدا کرده است.

افزایش چربی بدن

چربی های بدن در دو قسمت تجمع پیدا می کنند:

1-زیر پوست

2-حفره شکمی که به عنوان چربی مرکزی شناخته شده است.

این که چگونه چربی در بدن پخش شود بستگی به جنسیت فرد دارد برای مثال تجمع چربی در مردان در حفره شکمی و در زنان در لگن، ران و و اطراف سرین دیده می شود.