ناهنجاری های گردش خون و ضربان قلب
ناهنجاری های گردش خون و ضربان قلب
برای این که بافت های بدن در سلامتی به سر ببرند باید جریان خون طبیعی، کافی و به طور پیوسته در کل بدن وجود داشته باشد. در صورتی که هر یک از رگ های بدن در قسمتی از بافت ها مسدود شوند در این صورت اکسیژن به آن قسمت نرسیده و منجر به تخریب و حتی مرگ بافت خواهد
شد. چنین مشکلاتی ممکن است در زمانی که جریان الکتریکی قلب از نظم خود خارج می شود برای قلب رخ بدهد.
آمبولی ششی
آمبولی ششی از جمله بیمای هایی است که منجر به عدم رسیدن اکسیژن به شش می شود. این عارضه زمانی رخ می دهد که قسمتی از لخته از سیاهرگ پا از طریق شبکه سیاهرگی وارد قلب راست و سپس شش ها شود. در این حالت حتی اکسیژن گیری خون هم کاهش خواهد یافت.
آمبولی ترومبوتیک
علی رغم این که این احتمال وجود دارد که آمبولی دارای لخته از هر قسمت از بدن نشات بگیرد اما بیشترین احتمال مربوط به سیاهرگ های پا و لگن است.
آمبولی
در یک تعریف کلی از آمبولی می توان این گونه بیان نمود که آمبولی به معنای کنده شدن ماده از جای خود است حال آمبولی یا می تواند بخشی از رگ و یا همه آن ها درگیر نماید. آمبولی ها انواع مختلفی دارند:
1-اکثر آمبولی ها ناشی از لخته و یا ترومبوزی هستند که از جا کنده شده و همزمان با جریان خون جابجا می شوند تا در بخشی از رگ قرار گیرند.
2-نوع دیگر آمبولی ممکن است در اثر قطعه ای از پلاک چربی رخ بدهد که از دیواره رگ جدا شده و وارد جریان خون می شود.
3-کلسترل و چربی جدا شده از مغز استخوان در صورتی که وارد جریان خون شوند هم می توانند نوعی آمبولی ایجاد کنند.
4-حباب هوا و یا بخشی از مایع آمنیوتیک (جنین) نیز از دیگر عوامل بروز آمبولی هستند.
آمبولی براساس محلی که رخ می دهد نیز متفاوت بوده و براساس همان محل نامگذاری می شوند برای مثال:
1-در آمبولی تنفسی لخته ای که جدا می شود وارد سیاهرگ های ششی شود.
2-نوعی از آمبولی در قلب رخ می دهد به این صورت که لخته ایجاد شده در قلب و سرخرگ ها منجر به قطع جریان خون در هر قسمتی از بدن خواهد شد.
عمدتا آمبولی ها در قسمت هایی اتفاق می افتند که رگ ها باریک یا شاخه شاخه شده اند در چنین قسمت هایی لخته جاگیر شده و اندام هایی که پس از رفتگی قرار دارند دچار کم خونی و کمبود اکسیژن می شوند. علائم آمبولی بستگی به این دارد که آمبولی در کجا رخ داده است و لازم
است بدانید که برخی از آمبولی ها با دارو قابل درمان هستند.
ترومبوز سیاهرگ های عمقی
هر چه سرعت حرکت خون در رگ ها کم باشد احتمال لخته شدن و ترومبوز بیشتر خواهد بود و این حالت در سیاهرگ های عمقی (DVT) در زمن بدون حرکت بودن پا بیشتر رخ می دهد. برای مثال در سفرهای طولانی برای مدتی پاها بدون حرکت هستند در نتیجه خون در سیاهرگ های عمقی جمع شده
و آمبولی رخ خواهد داد. در چنین شرایطی حرکت دادن پاها و مصرف نوشابه های غیر الکلی بسیار مناسب خواهد بود. در درمان ترومبوز سیاهرگ های عمقی استفاده از داروهای ضد انعقاد خون می تواند احتمال کنده شدن لخته و جابجایی آن به طرف شش ها را کم کند. از مهمترین نشانه های
ترومبوز سیاهرگ های عمقی عبارتند از:
1-حساس بودن
2-درد
3-ورم پا
4-رگ های برجسته قابل مشاهده
تصویر زیر به کمک اشعه ایکس از سیاهرگ عمقی پس از تزریق ماده رنگی تهیه شده است. همان گونه که مشاهده می کنید این لخته در پشت پا تشکیل شده است.
ترومبوزیس
یک لخته یا ترومبوز می تواند منجر به گرفتگی در سرخرگ، سیاهرگ و حتی قلب شده و در نتیجه منجر به اختلال در گردش خون شود. وجود پلاک چربی در سرخرگ و یا التهاب رگ می تواند این عارضه را ایجاد کند. در دو حالت ممکن است که ترومبوز رخ دهد:
1-به هم خوردن جریان طبیعی و نرم خون
2-افت سرعت حرکت خون به دلیل پدیده گردابی
زمانی که لخته در رگ ایجاد می شود تنگی و گرفتگی رگ ایجاد شده که منتج به عدم رسیدن اکسیژن و مواد غذایی کافی به بافت ها می شود و نهایتا تاثیرات ترومبوز بسته به محل رخ دادن متفاوت خواهد بود.
شکل گیری ترومبوز
علی رغم این که ترومبوز می تواند هم در سیاهرگ و سرخرگ ایجاد شود اما در افراد مبتلا به اترواسکلروزیس احتما رخ دادن ترومبوز در سرخرگ بیشتر است چرا که جریان خون در این سرخرگ ها جریان طبیعی ندارد. در هر حال حتما برای شما جالب خواهد بود که ترومبوز به چه صورت رخ
می دهد:
1-آسیب دیدن قسمت درونی
در صورتی که دیواره درونی سرخرگ در اثر پلاک آسیب ببیند، پلاکت ها در این قسمت جمع شده، به دیواره سرخرگ ها چسبیده و این چسبیدگی منجر به ترشح مواد شیمیایی خواهد شد که بستر را برای تهیه لخته فراهم می کنند.
2-تشکیل لخته
این مواد شیمیایی ترشح شده باعث می شوند که فیبرینوژن به رشته های نامحلول فیبرین تبدیل شوند. رشته های نامحلول باعث به دام افتادن پلاکت ها و سلول های خونی شده و نهایتا لخته تشکیل شود.
آنوریسم
آنوریسم نوعی ناهنجاری سرخرگی است. زمانی که دیواره ضعیف یک سرخرگ به صورت غیر طبیعی ورم کند این دیواره همانند بادکنک برجسته شده و از بیرون می زند. آنوریسم ها ممکن است با جراحی رفع شده و خطر پارگی آن ها برطرف شود. نقص دیواره سرخرگی سه عامل دارد:
1-بیماری
2-مادرزادی
3-صدمه دیدگی
با توجه به این که آنوریسم می تواند در تمام سرخرگ های بدن ایجاد شود اما احتمال بروز آن در آئورت بیشتر است. اکثر آنوریسم های آئورتی در قسمت پایین سرخرگ کلیوی رخ داده و این آنوریسم ها منشا خانوادگی دارند. آنوریسم می تواند کوچک و یا بزرگ باشد. آنوریسم کوچک
آئورتی علائمی ندارند ولی آنوریسم های بزرگ می توانند منجر به ایجاد دردهای منطقه ای شوند. آنوریسم های کوچک در قاعده مغز رخ می دهند که تعداد آن ها متفاوت و می توانند از زمان تولد رخ بدهند. در صورتی که یکی از آنوریسم ها پاره شوند منجر به خونریزی زیر تورینه ای
و در نتیجه دردهای شدید می شوند.
یکی از آنوریسم های رایج زمانی رخ می دهد که رشته های عضلانی لایه میانی دیواره سرخرگ ضعیف یا ناکارآمد شوند در این صورت فشار خون در قسمت ضعیف شده منجر به ورم کردن و پارگی این قسمت خواهد شد.
نوعی از آنوریسم ها جدا شونده هستند. به این معنا که در صورتی که شکاف یا پاردگی در دیواره رگ برای مثال در نزدیکی پلاک چربی رخ بدهد در این حالت خون از این پارگی به بیرون نشت کرده، سرخرگ ورم کرده و می ترکد.
فشار خون بالا (پرفشاری خون)
جریان خون در بدن به حالت طبیعی تحت تاثیر فشار قلب رخ خواهد داد اما در افرادی که مبتلا به فشار خون بالا (هایپرتنشن) هستند این فشار بیش از حد مقدار طبیعی است. فشار خون بالا در ابتدا علائمی ندارند اما به مرور زمان منجر به:
1-صدمه دیدن رگ های مغز
2-بیماری های قلبی
3-همچنین نارسایی های کلیوی خواهد شد.
فشار خون بالا علت خاصی ندارد اما به طور کلی چند فاکتور می تواند زمینه را برای بروز آن فراهم کند:
1-ژنتیک
2-سبک زندگی
3-تغذیه و خوردن غذاهای پرنمک
4-افزایش وزن
5-نوشیدنی های الکلی
6-سیگار کشیدن
7-استرس زیاد
فشار خون بالا درمان نمی شود اما با کمک روش ها و داروهایی قابل کنترل است. برای مثال تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی می تواند منجر به کنترل فشار خون بالا شود.
فشار خون طبیعی بدن همواره در زمان فعالیت تغییر می کند. اگر به نمودار زیر دقت کنید متوجه خواهید شد که در زمان خواب فشار های سیستولیک و دیاستولیک کاهش پیدا می کند.
بی نظمی در ضربان قلب
اختلال در دستگاه الکتریکی قلب منجر به ضربان غیر طبیعی قلب خواهد شد که به آن آریتمی می گویند. فعالیت طبیعی گره سینوسی دهلیزی (SA) که در بالای دهلیز راست قرار دارد باعث ایجاد ضربان طبیعی قلب می شود حال کاهش یا افزایش غیر طبیعی ضربان قلب منجر به بروز آریتمی
می شود.
جریان الکتریکی قلب شباهت زیادی به ایمپالس های عصبی دارد. این جریان در کلیه قسمت های دهلیز پخش شده و منجر به انقباض دهلیزها می شود. گره دهلیزی بطنی (AV) موظف است که جریان های الکتریکی را تقویت کند تا بتوانند به کمک رشته های عصب مانند در طول دیواره بین بطنی
و عضله بطنی به حرکت درآیند. حال زمانی که هر گونه مشکلی در این مسیر به وجود بیاید، ضربان قلب نامنظم شده و آریتمی رخ خواهد داد.
درمان آریتمی
برای درمان آریتمی روش های مختلفی وجود دارد که در ادامه بیان خواهیم کرد:
1-استفاده از داروها
2-کاشت دستگاه مولد ضربان (Pacemaker)
این دستگاه در قفسه سینه قرار گرفته و به وسیله سیم به قلب متصل می شود در نتیجه جریان الکتریکی مورد نیاز قلب را تولید خواهد کرد.
3-کاشت دستگاه معکوس کننده (ICD)
این دستگاه نه تنها ضربان قلب را کنترل می کند بلکه ضربان های غیر طبیعی خطرناک را رفع کرده و به کمک جریان الکتریکی که به قلب وارد می کند ضربان را به حالت طبیعی باز می گرداند.
فیبریلاسیون دهلیزی
ضربان های بسیار سریع، ضعیف و ناهنجار قلب را که ممکن است در هر دقیقه به تعداد 500 ضربان هم برسند، فیبریلاسیون می گویند. مهمترین عامل بروز این اختلال در دهلیزها، بسته شدن گره دهلیزی بطنی است که می تواند سرعت ضربان بطن ها را حتی تا 160 ضربان افزایش دهد.
تاکی کاردی سینوسی
نوعی دیگر از ناهنجاری های قلبی، تاکی کاردی سینوسی است. در این حالت اگر چه ضربان قلب طبیعی است اما سریع بوده و به حدود 100 ضربان در دقیقه می رسد. عوامل بروز تاکی کاردی سینوسی عبارتند از:
1-تب
2-ورزش
3-هیجان های زیاد
4-پاسخ به یک محرک همانند کافئین
تاکی کاردی بطنی
صدمه دیدن عضله قلب در اثر بیماری و یا حمله قلبی می تواند منجر به انقباض های سریع بطن شوند که به آن تاکی کاردی بطنی می گویند. در چنین شرایطی ایمپالس های الکتریکی به سختی از قسمت آسیب دیده عبور خواهند کرد و در نتیجه مجددا به گردش در می آیند.
بسته شدن شاخه هادی قلب
شبکه هادی قلب وظیفه انتشار جریان الکتریکی را برعهده دارد. در صورتی که شاخه شبکه هادی آسیب ببیند ممکن است جریان الکتریکی قطع شود. در صورتی که هم شاخه چپ و هم شاخه راست آسیب ببینند، ضربان قلب به شدت افت خواهد کرد. البته به طور کلی ممکن است برخی از جریان ها
از قسمت سالم عبور کنند.
