الگوهای وراثت

الگوهای وراثت

ژن ها در توالی گسترده ای از وراثت، از نسلی به نسل دیگر منتقل می شوند.  با توجه به این که ژن ها در هر مرحله ترمیم می شوند لذا نسل هایی که به وجود می آیند منحصر به فرد هستند. برای انتقال وراثتی الگوهایی وجود دارد. 

گونه های ژن ها

هر کدام از سلول های بدن دارای 23 کروموزوم هستند که یک کروموزوم از هر جفت کروموزوم به همراه ژن های متعلق به آن، از مادر و دیگری از پدر می آید. در نتیجه در هر سلول دو گونه کروموزوم و برای هر ژن دو گونه وجود دارد که به هر یک از این گونه های ژن، آلل می گویند.
براساس این که کدام یک از این آلل ها – یکسان یا با کمی تفاوت – در یک سلول قرار گرفته باشند، الگوهای وراثتی متفاوت خواهند بود. لازم است بدانید که کروموزوم ها ژن های مشابه دارند و فقط ممکن است که آلل های آن ها با هم متفاوت باشد.

توالی نسلی

از هر جفت کروموزوم در فرزند، یک کروموزوم از مادر و دیگری از پدر می آید. پدر و مادرهای ما نیز به همین ترتیب نیمی از کروموزوم های خود را از پدربزرگ و نیمی دیگر را از مادربزرگ به ارث برده اند. به این حالت توالی نسلی می گیوند که هر چه به عقب بر می گردیم وضع
تکرار خواهد شد.در هر نسل آلل های ژن ها با هم مخلوط شده و در نتیجه هر فرزند 4/1 ژن های پدربزرگ و مادربزرگ خود را دارد. این بهترین دلیل برای توجیه شباهت های مخلوط در ظاهر هر نسل با نسل قبل از آن است یعنی هر فرزند شباهت هایی به پدر و شباهت هایی به مادر خود دارد
که به ان شباهت های مخلوط گفته می شود. میزان این شباهت هر چه به نسل های قبل می رویم کمتر می شود به این معنا که شباهت همین فرزند به پدربزرگ و مادربزرگش کمتر و در نسل های پیشین نیز کمرنگ تر خواهد شد.

لازم است بدانید که ژن ها با هم ترکیب نمی شوند تا گونه ای جدید به وجود آید بلکه ژن ها واحدهای وراثتی هستند که در هر نسل زیر و رو شده و مخلوط جدیدی را ایجاد می کنند.

وراثت جنسی

کروموزوم های جنسی تعیین کننده جنسیت فرزندان هستند. زنان دارای دو کروموزوم X و مردان دارای یک کروموزوم X و یک کروموزوم Y هستند که کروموزم Y از X کوچکتر است. تمامی سلول های تخمک دارای کروموزوم X هستند ولی برخی از اسپرم ها دارای کروموزوم X و برخی دیگر کروموزوم 
را دارند. در نتیجه نسیت زیگوت بستگی به نوع اسپرم دارد اگر اسپرم با کروموزوم  X با تخمک لقاح پیدا کند بچه دختر و اگر اسپرم با کروموزوم Y با تخمک ترکیب شود فرزند پسر خواهد بود. پس می توان این گونه نتیجه گرفت که جنسیت فرزند را پدر تعیین می کند.

ژن های غالب و مغلوب

همان گونه که بیان کردیم هر ژن دو آلل دارد که یکی را از پدر و دیگری از مادر به دست می آید. اگر این دو آلل با هم تفاوت داشته باشند، در فرد به صورت تفاوت های کوچکی بروز خواهند کرد. در این زمان یکی از آلل ها که قدرت بیشتری دارد را آلل غالب و به دیگری آلل مغلوب
می گویند. برای مثال در تصویر زیر می توانید تفاوت رنگ چشم را مشاهده کنید البته این مسئله به سادگی ان چه در تصویر می بینید نیست. به تصویر نگاه کنید و حالت های زیر را بررسی نمایید:

1-مغلوب و مغلوب

هر کدام از والدین دارای دو آلل برای رنگ چشم هستند که در تصویر، هر دو آلل به رنگ آبی هستند. در صورتی که در یک فرد دو آلل به صورت یکسان باشند، به آن هموزیگوت گفته می شود. فرزندان حاصل از والدین هموزیگوت، همان رنگ چشم را به ارث می برند که درا ین مورد رنگ چشم
فررزندان هم آبی خواهد بود.

2-مغلوب و مخلوط

اگر یکی از والدین دارای آلل مغلوب (در اینجا آلل آبی) و دیگری دارای آلل مخلوط (در اینجا آبی و قهوه ای) باشند در نتیجه رنگ چشم فرزندان به احتمال 50 درصد قهوه ای خواهد شد.

3-مخلوط و مخلوط

اگر هر کدام از والدین دارای آلل آبی و قهوه ای باشند، به آن ها هتروزیگوت گفته می شود که در این حالت تنها 4/1 بچه ها چشم آبی می شوند.

4-غالب و مغلوب

اگر یک از والدین دو آلل آبی و دیگری دو آلل قهوه ای داشته باشند، رنگ قهوه ای غالب بوده و همه فرزندان قهوه ای می شوند.

وراثت وابسته به جنس

اگر آلل های یک صفت به جای این که روی کروموزوم های غیر جنسی، بر روی کروموزوم های جنسی قرار داشته باشد، در چنین شرایطی الگوی وراثتی به صورت وابسته به جنس خواهد بود. زنان دارای دو کروموزوم   XX هستند در نتیجه دو آلل غالب و مغلوب می توانند با هم تعادل داشته
باشند اما در مردان دو کروموزوم XY  وجود دارد در نتیجه یک آلل در یک ژن ممکن است آلل مقابل نداشته باشد چرا که کروموزوم ها با هم تفاوت دارند. در چنین شرایطی رابطه غالب و مغلوبی مطرح نشده و حتی یک آلل می تواند صفت را تعیین کند برای مثال بیماری کوررنگی که آلل آن
روی کروموزوم X قرار دارد که حالات زیر رخ خواهد دارد:

1-پدر کوررنگ و مادر سالم

در مرود 4 حالت رخ خواهد داد که هیچ کدام از دختران کوررنگ نشده و فقط حالت ناقل دارند. اما پسرها نه کوررنگ می شوند و نه ناقل زیرا عامل بیماری بر روی کروموزوم X قرار دارد.

2-مادر ناقل کوررنگ و پدر سالم

در این صورت نیزز 4 حالت رخ می دهد به گونه ای که 4/1 دخترها و پسرها سالم، 4/1 دخترها ناقل و 4/1 پسرها کوررنگ خواهند بود.

وراثت چند ژنی

برخی از ویژگی های بدن از دو الگوی ساده وراثتی پیرو می کنند اما در دو حالت شرایط پیچیده خواهد شد:

1-اگر صفت مورد نظر بیش از دو آلل داشته باشد که در این صورت رابطه غالب و  مغلوبی از بین خواهد رفت. البته هر چند فرد فقط می تواند دو آلل از چند آلل را داشته باشد. برای حالت اول می توان گروه خونی را مثال زد.

2-اما در حالت دوم، ممکن است یه صفت تحت تاثیر چند ژن قرار داشته باشد که به |آن وراثت چند ژنی گفته می شود. برای مثال رنگ چشم به نظر می رسد که تحت تاثیر یک ژن باشد اما تحقیقات نشان داده است که به وسیله حداقل 3 ژن و حتی بیشتر کنترل خواهد شد.

این دو حالت نشان می دهد ژن های چند گانه و آلل های متعدد می توانند با هم تداخل داشته باشند که در این صورت ترکیبات فراوانی به وجود خواهد آمد که منجر به بروز صفات و ویژگی های متعدد و مختلف خواهد شد.

برای افزودن دیدگاه باید شوید.