جمجمه

اسامی دیگر :
skull

نام علمی :
skull

جمجمه از 22 عدد استخوان تشکیل شده که شامل استخوان های جعبه مغز (Calvaria or brain box) و اسکلت صورت (Facial skeleton) می باشند. استخوان های تشکیل دهنده جعبه مغزی شامل 8 قطعه استخوان های فرد پیشانی (Frintal)، پرویزنی (Ethmoid)،
پروانه ای (Sphenoid)، پس سری (Occipital) و استخوان های زوج آهیانه (Parietal) و گیجگاهی (Temporal) می باشند.

از مجموع استخوان های صورت، دو عدد فرد و بقیه زوج هستند. استخوان های زوج عبارتند از:

1.فک فوقانی (Maxilla)

2.گونه ای (Zygoma)

3.اشکی (Lacrimal)

4.بینی (Nasal)

5.کامی (Palatine)

6.شاخک تحتانی بینی (Inferior nasal concha)

استخوان های فرد شامل استخوان های فک تحتانی (Mandible) و استخوان خیشی (Vomer) می باشند. در نمای ظاهری جمجه اتصالات این استخوان ها بصورت مفاصل درزی (Sutural) است. به مجموع استخوان های جمجمه، بدون فک تحتانی کرانیوم (Cranium) اطلاق
می شود. در ضخامت برخی استخوان های جمجمه، حفراتی به نام سینوس های هوایی وجود دارند که در مواقع تکلم باعث تقویت و تشدید اصوات می گردد. این حفرات توسط اپیتلیوم تنفسی پوشیده شده و با ترشحات خود به مرطوب و گرم نمودن هوای تنفسی کمک می کنند. این سینوس ها توسط دهانه
هایی به حفرات بینی راه پیدا کرده اند. به همین خاطر آنها را سینوس های اطراف بینی (Paranasal) می نامند. این سینوس ها شامل فرونتال، ماگزیلاری، اتموئید و اسفنوئید هستند. 

نمای بالایی جمجمه (Upper view): این نما محدب و صاف است استخوان های فرونتال، آهیانه و اکسیپیتال در این نما دیده می شوند. در بین استخوان های آهیانه درز سهمی (Sagittal suture)، در بین فرونتال و آهیانه درز کرونال (Coronal)
و در بین آهیانه ها و اکسیپیتال درز لامی (Lambdoid)تشکیل گردیده است.

در این نما برآمدگی و سوراخ پریتال را در طرفین ساژیتال می توان مشاهده نمود. در محل تلاقی درز ساژیتال و کرونال ملاج جلویی (Ant fontanel) و در محل تلاقی درز ساژیتال و لامبدوئید ملاج عقبی ( Post fontanel) تشکیل گردیده اند. ملاج ها
در بدو تولد غشایی و نرم هستند. ملاج خلفی در همان دو سه ماهگی اوایل تولد، اما ملاج قدامی در 18 تا 24 ماهگی بسته شده و استخوانی می شود.

نمای جلویی جمجمه (Anterior view)

این نما از دو بخش بالایی صاف و پایینی ناصاف تشکیل شده است. در طرفین بخش بالایی برجستگی های پیشانی (Frontal tuber) دیده می شوند. در بالای حفرات چشمی قوس های ابرویی قرار دارند. پایین تر از آن حفرات چشمی و بین حفرات چشمی استخوان های
بینی قرار دارند. هر کدام از حفرات چشمی بصورت یک هرم چهاروجهی بوده که راس ان در عقب و قاعده آن (حدقه) در جلو واقع شده است. در بالا و پایین حلقه اوربیت بترتیب سوراخ یا بریدگی فوق چشمی ( Supra orbital foramen) و سوراخ زیر کاسه چشمی (Infra orbital foramen) قرار
دارند. در خط وسط نمای قدامی جمجمه استخوان های بینی (Nasal bones) بهم جوش خورده و پل بینی را می سازند. دیواره میانی بینی بصورت یک تیغه استخوانی_غضروفی، فضای داخلی حفره بینی را به دو بخش تقسیم می کند. دهانه حفره بینی بصورت هرمی شکل در نمای جلویی صورت باز می
شود. برآمدگی مربوط به استخوان های گونه (Zygomatic bones) نیز در طرفین نمای قدامی استقرار دارند. پایین تر از برآمدگی گونه، زائده آلوئولار استخوان فک فوقانی دیده می شود. قسمت پایینی نمای جلویی صورت مربوط به سطح قدامی بدنه استخوان فک تحتانی بوده که صاف و محدب
است.

نمای عقبی جمجمه (Posterior view)

در این نما درز لامبدوئید، بخش عقبی درز ساژیتال و ملاج (فونتانل) خلفی دیده می شود. در خط وسط سطح پشتی صدف استخوان پس سری، برجستگی پس سری خارجی (External occipital protuberance) قابل مشاهده است. در طرفین این برجستگی خطوط نوکه آل
فوقانی تر، فوقانی، تحتانی بصورت افقی امتداد یافته اند. در این نما همچنین ستیغ پس سری خارجی بصورت یک لبه برجسته عمودی از میانه برجستگی پس سری خارجی تا لبه عقبی فورامن مگنوم کشیده شده است.

نمای طرفی جمجمه (Lateral view)

در نیمه جلویی نمای طرفی جمجمه، استخوان های آهیانه، گیجگاه، فرونتال و سطح بیرونی سری بال بزرگ پروانه، در محل انتهای طرفی درز کرونال بهم جوش خورده و نقطه پتریون (Pterion) را تشکیل می دهند. در این نقطه ضخامت جداره جمجمه کم است. در
انتهای خارجی درز لامبدوئید نیز سه استخوان صدف پس سری، زاویه تحتانی طرفی آهیانه و ماستوئید گیجگاه بهم جوش خورده و آستریون (Astrion) را شکل می دهند. جلوتر از آستریون، زائده ماستوئیدی استخوان گیجگاه، بسمت پایین کشیده شده و در زیر پوست پشت گوش قابل لمس است. در
جلو و بالای زائده ماستوئید سوراخ گوش خارجی و کمی جلوتر از آن قوس گونه ای قرار دارد. در جلوی سوراخ گوش خارجی حفره مفصلی ماندیبولار قرار دارد که از غضروف شفاف پوشیده شده و با کندیل ماندیبول مفصل فکی_گیجگاهی (Tempro mandibular) را تشکیل می دهد. قوس گونه ای از
زائده گونه ای گیجگاه و زائده گیجگاهی استخوان گونه تشکیل شده و مرز بین حفرات گیجگا و تحت گیجگاه (Infra temporal) را می سازد.

نمای تحتانی جمجمه (Inferior view)      

نمای تحتانی جمجمه را می توان در سه قسمت مرور نمود.

1- قسمت جلویی: این بخش از قوس دندانی فک بالا تا لبه عقبی کام سخت ادامه یافته است. در اطراف کام سخت زائده آلوئولار استخوان ماگزیلا قرار داشته و دندان ها روی آن مستقر هستند. در قسمت جلویی کام سخت سوراخ ثنایایی (Incisive
foramen) و در قسمت عقبی آن سوراخ خای کامی بزرگ (Greater palatine foramen) استقرار دارند. این سوراخ ها مربوط به عبور عروق و اعصاب کام می باشند.

2-قسمت میانی:  محدوده این قسمت از لبه عقبی کام سخت تا لبه جلوی سوراخ بزرگ (Foramen magnum) امتداد یافته است. در عقب کام سخت سوراخ های عقبی بینی (Choana) قرار داشته و عقب تر از آن تنه اسفنوئید و بخش قاعده ای استخوان
اکسیپیتال در خط وسط بهم جوش خورده اند. در این نما در جلوی فورامن مگنوم تکمه خلقی (Pharyngeal tubercle) استقرار دارد و عضلات تنگ کننده حلق به آن متصل می شوند.در طرفین قسمت میانی زوائد رجلی داخلی و خارجی (Med & lat ptrygoid process) و در بین آنها حفره رجلی قرار
دارد. در این نما همچنین در جلوی راس خاره گیجگاه (Pterous) سوراخ پاره (Lacerum)و در عقب و خارج تر از این سوراخ، دهانه تحتانی مجرای کاروتید (Carotid foramen) و ناودان غضروف شیپور اوستاش استقرار یافته اند. در مرز بین پتروز گیجگاه و بخش طرفی اکسیپیتال سوراخ ژوگولار
(وداجی) قرار دارد. در بخش خارجی این قسمت حفره مفصلی ماندیبولار و سوراخ بیضی در سطح تحتانی بال بزرگ پروانه دیده می شوند. همچنین در عقب و خارج حفره ماندیبولار، زائده نیزه ای (Styloid process) و سوراخ استیلوماستوئید قرار دارند.

3-قسمت عقبی: محدوده این ناحیه عقب تر از لبه جلویی فورامن مگنوم است. این قسمت شامل فورامن مگنوم در وسط و کندیلهای استخوان اکسیپیتال در طرفین هستند. در جلو و خارج کندیلها در هر طرف مجاری زیر زبانی (هیپوگلوسال) قرار
دارند. در این نما همچنین ستیغ پس سری خارجی از لبه عقبی فورامن مگنوم تا برجستگی پس سری خارجی کشیده شده است.

نمای درون سری جمجمه (Internal view)

این نما کف حفره مغزی را مورد مطالعه قرار می دهد. سطح درون سری سقف جمجمه مقعر و در خط وسط آن ناودان سینوس ساژیتال از جلو به عقب امتداد یافته است. در طرفین و مجاور با این ناودان فرورفتگی های مربوط به جوانه های عنکبوتیه دیده می شود.

سطح درونی سری قاعده جمجمه را از جلو به عقب به شرح زیر به حفرات کرانیال قدامی، میانی و عقبی تقسیم می کنند.

1- حفره کرانیال جلویی: جایگاه لوب فرونتال مغز بوده و در جلورتوسط سطح عقبی صفحه عمودی استخوان پیشانی و در عقب توسط لبه عقبی بال کوچک استخوان پروانه محدود می شود. در خط وسط آن زائده تاج خروسی (Crista gali) و در طرفین
این زائده صفحه غربالی (واقع در سقف بینی) استخوان پرویزنی قرار دارد. دو لبه ناودان ساژیتال در جلو بهم نزدیک شده و ستیغ پیشانی (Frontal crest) را می سازند. از انتهای داخلی کنار عقبی بال کوچک استخوان پروانه، زائده کلینوئید جلویی تشکیل شده و در اینجا اوپتیک به
ریشه بال کوچک باز می شود.

2- حفره کرانیال میانی: این حفره جایگاه لوب گیجگاهی است. در قسمت میانی آن تنه استخوان پروانه ای و زین ترکی قرار دارد. در عقب زین ترکی زوائد کلینوئید خلفی قرار دارند. در این حفره و در طرفین بدنه پروانه، ناودان کاروتید
قرار دارد. روی سطح درون سری بال بزرگ پروانه سوراخ های گرد (Rotundum)، بیضی (Oval) و خاری (Spinosum) قرار دارند. از این سوراخ ها به ترتیب الیاف عصب فک فوقانی، عصب فک تحتانی و شریان پرده مغزی میانی عبور می نمایند. در حد فاصل بال های کوچک و بزرگ در هر طرف بدنه
پروانه، شکاف اوربیتال فوقانی (Sup orbital fissue) قرار دارد که محل عبور برخی عروق و اعصاب مربوط به چشم است.

3-حفره کرانیال عقبی: بزرگتر و عمیق تر از دو حفره قبلی و جایگاه لوب اکسیپیتال مغز است. حد جلویی آن لبه بالایی قسمت پتروز استخوان تمپورال و در عقب توسط صدف استخوان اکسیپیتال مجدود می شود. درست در عقب تنه اسفنوئید
سطح شیب دار ناودانی شکلی بنام سرسره (Clivus) امتداد یافته که در عقب به فورامن مگنوم محدود می شود. ادامه ناودان ساژیتال و دو ناودان عرضی بر روی سطح درون سری استخوان اکسیپیتال قرار دارند. هر کدام از ناودان های سینوس عرضی در انتها با ناودان سینوس سیگموئید امتداد
یافته و ادامه این سینوس ها وریدهای ژوگولار داخلی را شکل داده و از جمجمه خارج می شوند. تمامی ناودان های مذکور جایگاه سینوس های وریدی سخت شامه بوده و تخلیه خون وریدی مغز و بخش هایی از جمجمه را بعهده دارند.

برای افزودن دیدگاه باید شوید.