دستگاه ادراری
اسامی دیگر :
دستگاه ادراری-حالب-مثانه-پیشابراه-Urinary system-ureter-bladder-urethra
نام علمی :
Urinary system
دستگاه ادراری از یک جفت کلیه، یک جفت حالب، یک مثانه و یک مجرای خروج ادرار تشکیل شده است. این اعضا به کمک هم وظایف دستگاه ادراری شامل تنظیم حجم و ترکیبات مایعات بدن، دفع مواد زائد از خون و آب اضافی از بدن به شکل ادرار انجام می دهند.
کلیه ها (Kidney)
کلیه ساختمان لوبیایی شکلی داشته و از یک میلیون واحد تصفیه کننده میکروسکوپی ساخته شده است که مواد زائد، مواد معدنی غیر لازم و مازاد بر نیاز و آب اضافی را از راه خون به ادرار منتقل می کنند. کلیه ها در جدار خلفی شکم، در طرفین ستون مهره ها و در خلف صفاق واقع شده
است. هر کلیه حدود 11 سانتی متر طول و 6 سانتی متر عرض و 3 سانتی متر ضخامت داشته و وزن کلیه در مردان و زنان به ترتیب 150 و 135 گرم می باشد.
حالب یا میزنای (Ureter)
هر کلیه به کمک لوله ای بلند به نام حالب به مثانه وصل می شوند. این لوله باید ادرار را از کلیه ها به مثانه منتقل کند. حالب ها لوله های رگ مانندی هستند که دیواره آن ها از سه لایه تشکیل شده است:
1.لایه بیرونی که دارای بافت پیوندی و چربی است.
2.لایه میانی که دارای رشته های ماهیچه ای منقبض شونده برای انتقال ادرار از کلیه ها به مثانه است.
3.لایه داخلی که لایه ای مخاطی است که با تولید موکوز مانع از تماس سلول هایش با ادرار می شود.
قبل از این که ادرار وارد حالب شود، در لگنچه (Pelvic) که شبیه به قیف است نگهداری می شود. لگنچه در بالای حالب قرار داشته و محل یکی شدن کالیس های بزرگ است. بعد از ورود حالب به درون لگن یک چرخش ناگهانی به سمت داخل در آن ایجاد شده و وارد دیواره مثانه می شود. انحنای
موجود در سر تا سر حالب مانع از ریفلاکس ادرار از مثانه به درون حالب می شود. مجرای حالب در سه ناحیه تنگ تر از بقیه نواحی است که احتمال گیر کردن سنگ های کلیوی در آنجا بیشتر است. این نواحی عبارتند از: محل اتصال حالب به لگنچه، محل عبور حالب از روی انتهای شریان
ایلیاک مشترک و محل اتصال حالب به مثانه.
نمایی از تنگی های حالب. احتمال گیر کردن سنگ در این نواحی وجود دارد.
مثانه ( Urinary bladder)
مثانه یک حفره و کیسه عضلانی توخالی است که در قسمت جلویی لگن و در پشت سمفیزیس پوبیس قرار دارد و ادرار را تا زمان تخلیه در خود نگه می دارد. مثانه از دو بخش تنه (Body) و گردن (Neck) تشکیل شده است. گردن تحتانی ترین و ثابت ترین قسمت مثانه است که بوسیله سوراخ پیشابراهی
داخلی سوراخ می شود. گردن در آقایان بر روی پروستات قرار دارد. زمانی که مثانه خالی است شبیه یک بادکنک خالی است ولی به مرور که ادرار وارد این کیسه می شود کم کم کروی شده و نهایتا به شکل کروی در می آید. زمانی که ادرار به حجم مشخصی رسید گیرنده های کششی موجود در
دیواره مثانه پیام هایی را ارسال کرده و در نتیجه ادرار از طریق مجرای ادرار تخلیه می شود. در دیواره مثانه پوششی وجود دارد که با تولید موکوز، بافت های مثانه را از ادرار جدا می کند. این پوشش چین خوردگی زیادی دارد که در زمان پر شدن مثانه، این چین ها صاف می شوند.
همچنین در دیواره از سه لایه رشته های ماهیچه ای متصل به هم ساخته شده است که به آن ها ماهیچه های دتروسور (Detrusor muscle) می گویند.
پیشابراه (Urethra)
پیشابراه مجرایی است که از سوراخ داخلی پیشابراه در مثانه تا سوراخ خارجی آن امتداد دارد. طول آن در مردان 20-18 سانتی متر و در زنان بطول 4 سانتی متر است. پیشابراه در مردان به سه قسمت پیشابراه پروستاتی (Prostatic) که حدود 3 سانتی متر طول دارد، پیشابراه غشایی (Membranous)
به طول حدود 1.5 سانتی متر و پیشابراه اسفنجی (Spongy) به طول حدود 15 سانتی متر تقسیم می شود. در هر دو جنس غدد موکوسی کوچکی به نام غدد پیشابراهی به مجرای پیشابراهی باز می شود.
