یکی از مشکلات شایع زنان باردار، تنگی نفس در دوران بارداری است که می‌توان با انجام تمرینات تنفسی، نحوه صحیح نشستن و خوابیدن، کمی به بهبود شرایط کمک کرد. زمان ابتلا به تنگی نفس در افراد متفاوت است و در همه یکسان نیست، به گونه‌ای که برخی افراد در سه ماهه اول بارداری، برخی در سه ماهه دوم و برخی دیگر در سه ماهه آخر بارداری دچار تنگی نفس می‌شوند. اگر شما هم جزء یکی از این افراد هستید، به هیچ عنوان نگران نباشید زیرا این مشکل آسیبی به شما و یا نوزادتان وارد نخواهد کرد و کاملاً طبیعی است. در ادامه این مطلب با ما همراه باشید تا با علل مختلف تنگی نفس در دوران بارداری آشنا شوید و در صورتی که شرایط شما جزء یکی از شرایط عادی گفته شده نبود، با پزشک خود مشورت و در صورت نیاز به وی مراجعه کنید.
علائم تنگی نفس در بارداری
تغییرات طبیعی بدن در دوران بارداری، موجب بروز مشکلات تنفسی می‌شود و بدن می‌بایست خود را با شرایط جدید برای نگهداری نوزاد تطبیق دهد. اگر چه این تغییرات کوتاه مدت هستند، اما مشکلاتی را به وجود می‌آورند که از جمله آن‌ها می‌توان به «تنگی نفس» یا «نفس نفس زدن» اشاره کرد که در علم پزشکی به آن دیس‌پِنه یا دیس‌پنیا (Dyspnea) می‌گویند و 60 الی 70 درصد زنان باردار به آن دچار می‌شوند. حتی آن دسته از زنانی که در طول زندگی تا به حال احساس تنگی نفس نکرده‌اند نیز به احتمال زیاد به آن دچار می‌شوند. تنگی نفس به هنگام خستگی جسم همچون بالا رفتن از پله‌ها و … یا در بارداری‌های زود هنگام و به ویژه در سه ماهه سوم بارداری طبیعی بوده و خطری مادر و جنین را تهدید نمی‌کند. به هنگام تنگی نفس، نفس کشیدن برای مادر سخت شده و یا حتی به زحمت می‌تواند نفس بکشد. حال به بررسی علائمی می‌پردازیم که زنان باردار در این باره آن را توصیف کرده‌اند.
- تلاش‌های ممتد برای دریافت اکسیژن کافی : این حالت زمانی روی می‌دهد که نفس کشیدن به طور عادی انجام نشود و فکر و ذهن شخص درگیر نفس کشیدن باشد. حتی گاهی فرد تلاش می‌کند برای دریافت اکسیژن، نفس‌های عمیقی بکشد.
- احساس تنگی یا فشار در ناحیه گلو یا قفسه سینه : در این حالت فرد احساس می‌کند مسیر انتقال هوا به ریه تنگ‌تر شده و هوا به درستی از گلو به ریه‌ها نمی‌رسد.
- عدم دریافت اکسیژن کافی : گاه ممکن است فرد احساس کند که نفس‌هایش آنقدر قوی نیستند که هوای مورد نیاز را به بدن او برسانند و او اکسیژن کافی را دریافت نمی‌کند.
علت تنگی نفس در بارداری
زنان در هر دوره‌ای از بارداری خود ممکن است، تنگی نفس را احساس کنند. اما این حالت به‌طور معمول، بیشتر در سه ماهه آخر بارداری اتفاق می‌افتد. عوامل مختلفی وجود دارند که موجب این مشکل می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از :
- هورمون‌ها : تغییرات هورمونی در دوران بارداری بر روی قلب و ریه تأثیرگذار است. اگرچه ممکن است شما متوجه این موضوع نشده و برایتان محسوس نباشد اما می‌تواند تغییراتی در نفس کشیدن ایجاد کند.
- رشد تدریجی رحم: رشد رحم در درون شکم شما و افزایش فشار بر دیافراگم(ماهیچه تنفسی که قفسه سینه را از حفره شکمی جدا کرده و به نفس کشیدن کمک می‌کند) موجب کاهش فضا برای ریه و در نتیجه جمع شدن آن می‌گردد. همین امر موجب می‌شود که نفس کشیدن برایتان سخت و دشوار شود.
- وضعیت بارداری : بزرگی شکم رابطه مستقیم با تنگی نفس دارد، به گونه‌ای که هر چقدر شکم شما بزرگ‌تر باشد، فشار بیشتری به دیافراگم وارد شده و بیشتر دچار تنگی نفس می‌شوید. برعکس هر چقدر شکم شما کوچک‌تر باشد، فشار بر دیافراگم کاهش پیدا کرده، در نتیجه ریه فضای بیشتری خواهد داشت و کمتر دچار تنگی نفس می‌شوید.
- فعالیت‌های ورزشی: همه ما می‌دانیم که ورزش کردن برای سلامتی به خصوص قبل از زایمان بسیار مفید است. با این حال زیاده‌روی در انجام آن می‌تواند موجب بروز مشکلاتی از قبیل سرگیجه و تنگی نفس و یا حتی درد شود. به همین دلیل همواره توصیه می‌شود که با سرعت مناسب ورزش کنید و در بین آن نیز کمی استراحت کنید.
- چند قلویی: در صورتی بیش از یک نوزاد در شکم خود داشته باشید یا به اصطلاح دوقلو یا چندقلو باردار باشید، حجم بیشتری از فضای شکم اشغال شده و فضا برای ریه تنگ‌تر خواهد شد.
- وزن بدن: هر چقدر وزن بدنتان در دوران بارداری افزایش بیشتری داشته باشد و چاق‌تر شوید، با تنگی نفس بیشتری روبه‌رو خواهید بود.
البته گاه مواردی وجود دارند که موجب تنگی نفس در دوران بارداری شده و باید جدی گرفته شوند. زیرا نشان‌دهنده چیزی اشتباه یا غیرطبیعی در دوران بارداری است. این موارد عبارتند از :
- آسم: اگر مشکلات تنفسی شما ناشی از آسم یا تغییرات هورمونی باشد، باید پزشک خود را از شرایط موجود مطلع کنید.
- کم خونی: اگر دچار کمبود شدید آهن و یا فقر آهن هستید، بدن شما برای تأمین اکسیژن مورد نیاز، کار سختی را پیش روی خواهد داشت و خود به تنهایی می‌تواند یکی از دلایل تنگی نفس باشد.
- تپش و سوزش قلب یا انگشتان سرد: اگر تنگی نفس شما با هریک از این علائم همراه بود، هر چه سریع‌تر با پزشک خود مشورت کنید زیرا این مورد می‌تواند به دلیل مشکلات قلب و یا ریه باشد.
عوامل دیگری نیز وجود دارند که در تنگی نفس مؤثرند و می‌توانند علامت یک بیماری جدی و اساسی باشند. این عوامل عبارتند از: اضطراب، واکنش‌های آلرژیک، بیماری‌های ریوی، ذات‌الریه، آمبولی ریه، بیماری‌های قلبی و عروقی، تب یا سرماخوردگی، پُرکاری تیروئید و یا چیزی که مسیر تنفس را مسدود کند.
آشنایی با تغییرات دستگاه تفسی زنان در دوران بارداری
تنگی نفس در دوران بارداری به دلایل مختلفی صورت می‌گیرد و در هر یک از مراحل ممکن است اتفاق بیفتد. حال به بررسی تغییرات تنفسی در طول ماه‌های مختلف بارداری می‌پردازیم.
- تنگی نفس در سه ماه ابتدایی بارداری
در اوایل بارداری، تغییرات هورمونی می‌تواند تأثیر به‌سزایی بر مسیر تنفسی شما داشته باشد و الگوی تنفسی‌تان را تغییر دهد. اگرچه قفسه سینه اندکی بزرگ‌تر می‌شود تا ظرفیت ریه افزایش پیدا کند اما هورمون پروژسترون مسئول تنگی نفس در اوایل بارداری (سه ماهه اول) خواهد بود. افزایش این هورمون موجب می‌شود تا بدن شما میزان اکسیژن دریافتی از جریان خون را افزایش دهد. اگرچه میزان تنفس شما همانند قبل از بارداری است اما نفس‌های عمیق‌تری خواهید کشید. همین‌طور ممکن است زودتر احساس خستگی کنید یا حتی در حال استراحت نیز به اکسیژن بیشتری برای نفس کشیدن احتیاج داشته باشید.
- تنگی نفس در سه ماه میانی بارداری
در سه ماهه دوم بارداری نیز همچون سه ماهه اول، هورمون‌های بارداری مغز را تحریک می‌کنند تا تعداد تنفس را افزایش دهید و عمیق‌تر نفس بکشید. همچنین وجود هورمون‌های بارداری موجب می‌شود تا مویرگ‌های درون دستگاه تنفسی کمی متورم شده و تغییراتی در دستگاه تنفسی و قلبی و عروقی (به دلیل افزایش پهنای بخش میانی بدن) ایجاد شود و نفس کشیدن را برایتان سخت و دشوار کند.
- تنگی نفس در سه ماه پایانی بارداری
در سه ماهه سوم بارداری، میزان تنگی نفس شدیدتر خواهد بود. به خصوص در هفته‌های 31 تا 34 که جنین در حال رشد است و فضای بیشتری را اشغال می‌کند و به دیافراگم فشار بیشتری را وارد می‌کند. همین امر موجب تنفس‌های سریع‌تر شما خواهد شد، انگار که در حال انجام یک مسابقه دو هستید. این امر کاملاً طبیعی بوده و خطری شما و جنین را تهدید نمی‌کند. بنابراین جای نگرانی وجود ندارد. از دیگر دلایل تنگی نفس در سه ماهه سوم بارداری، می‌توان به افزایش مایع آمنیوتیک، افزایش وزن طی ماه‌های آخر و دوقلو یا چندقلویی جنین‌ها اشاره کرد.
درمان تنگی نفس در بارداری
- با انجام کارهای سبک و کم کردن حجم فعالیت‌های روزانه می‌توان تنگی نفس در دوران بارداری را تا حدی زیادی کنترل کرد.
- صاف نشستن و قوز نکردن به ویژه در حالت نشسته، موجب افزایش حجم فضای ریه‌ها می‌شود.
- سعی کنید هنگام خواب یا استراحت به چند بالش اضافی تکیه دهید تا با اتمام بارداری و زایمان تنفس به حالت اولیه بازگردد.
- انجام ورزش‌های سبک و ملایم کمک زیادی به کنترل تنگی نفس در بارداری می‌کند.
سخن پایانی
در این مطلب با عوامل مختلفی که موجب تنگی نفس در دوران بارداری می‌شود، آشنا شدیم و دانستیم یکی از علامت‌های شایع در دوران بارداری است و تا زمانی که برای شما مشکل خاصی ایجاد نکرده، طبیعی است و جای هیچ نگرانی‌ای وجود ندارد.اما اگر علائم نگران کننده‌ای دارید و هر لحظه شرایط‌تان بدتر می‌شود، بهتر است با پزشک معالج خود مشورت کرده تا ضمن اطمینان از سلامت‌تان، به درمان بپردازد.
سوالات متداول
سوال:در دوران بارداری تنگی نفس طبیعی است؟
پاسخ:این عارضه در دوران بارداری به احتمال زیاد بدلیل وجود پروژسترون است که کاملاً طبیعی است اما در شرایطی که آزاردهنده است به پزشک مراجعه کنید.
سوال:تنگی نفس می‌تواند دلیلی بر بارداری باشد؟
پاسخ:بله. زیرا در چند هفته ابتدایی بارداری، اکسیژن و خون بین مادر و جنین به اشتراک گذاشته می‌شود و موجب تنگی نفس می‌گردد که اغلب زنان با آن آشنا نیستند.
سوال:آیا تنگی نفس در بارداری به مادر یا جنین آسیب می‌رساند؟
پاسخ:تا زمانی که شما فقط با مشکل تنگی نفس مواجه‌اید و علائم نگران کننده دیگری ندارید، تنگی نفس طبیعی بوده و به مادر و کودک آسیبی نمی‌رساند. زیرا جنین از طریق جفت، اکسیژن مورد نیاز خود را تأمین می‌کند.
منابع:
