گشنیز

تیره: کرفسیان ( Aiaceae ) و از خانواده چتریان

گروه مصرفی: مقوی های گوارشی

گشنیز گیاهی است با شاخه های افراشته و توخالی که ارتفاع آن به 80 سانتی متر می رسد. برگ های گشنیز سبز براق است که در قاعده کامل و در بالا 2 بار شانه ای است. ریشه گشنیز باریک و دوکی شکل بوده و گل های درون چتر های سفید و متراکم قرار دارند.

دانه ای موجود در میوه ( خشک و یا تازه )

• دانه های گشنیز را به سختی می توان از میوه آن جدا نمود. بنابراین میوه زمانی که برسد به رنگ قهوه ای تیره و با قرمز در می آید که در شرایط جمع آوری، کوبیده و در دمای 35 الی 40 درجه سانتی گراد خشک می شود، پودر گیاه را در ظروف تیره و به دور از نور خورشید و رطوبت نگهداری می شوند.

• برگ های گشنیز را که فاقد لکه های زرد و یا قهوه ای باشند را جمع آوری کرده و بع صورت تازه درون کیسه های سبزی و یا حوله نم دار درن یخچال و برای 3 الی 7 روز قابل نگهداری است. برگ های خشک شده گشنیز یکی از سبزیجاتی است که به غذا های هندی، چینی، آمریکای لاتین  وایرانی اضافه می شود.

• مقدار مصرف روزانه گشنیز به طور متوسط 3 الی 5 گرم ( 2 الی 4 قاشق چای خوری از پودر ) می باشد.

گیاه گشنیز بومی مدیترانه بوده و در آسیای شرقی و اروپا نیز کشت می شود. امروزه کشور های مهم تولید کننده دانه های گشنیز، روسیه، هند و هلند هستند.

محل رویش در ایران

در اکثر استان ها یافت می شود و مهمترین آن ها عباتند از: کرمان، سیستان و بلوچستان، قزوین، یزد، آذربایجان شرقی، لرستان و بوشهر

میوه گیاه گشنیز کروی و به قطر 3 میلی متر می باشد. رنگ آن زرد است که با افزایش سن به رنگ قهوه ای تبدیل می شود. در هر میوه 2 الی 3 دانه وجود دارد.

• گیاه گشنیز در اروپا به عنوان داروی ضد قند ( آنتی دیابتیک )، در هند به عنوان ضد التهاب و در سایر مناطق به عنوان یک عامل ضد التهاب و در سایر مناطق به عنوان یک عامل ضد میکروبی معروف شده است.

• بیمار های گوارشی

• درد های سر شکم

• بی اشتهای

• سرفه

• درد های سینه

• عفونت های ادراری

• تب

• اسهال خونی

• سر درد

• گلو درد

• عوارض پس از زایمان ( احتمالا )

دانه های گشنیز حاوی روغن های فرار و ثابت هستند. همچنین مواد شیمیایی مانند کوریاندرول، لیمونن و اسید های چرب از جمله مهمترین ترکیبات روغن می باشد. این ترکیبات به همراه هیدروکسی کومارین ها باعث ترشح شیره معده و اختلالات گوارشی و اثرات ضد باکتریایی و ضد قارچی می شود.

امروزه اثرات ضد میکروبی، کاهندگی کلسترول و آرامبخشی گیاه گشنیز مورد مطالعات گسترده ای قرار گرفته است و در همین زمینه به نتایج مثبتی نیز رسیده اند. مثلا مکانیسم کاهندگی کلسترول با تحریک فرایند تبدیل کلسترول به اسید های صفراوی، میزان کلسترول خون را کاهش داده و از طرفی اسید های صفراوی هضم و گوارش چربی های ورودی به بدن را به طور کامل انجام داده  از طریق مدفوع، تخلیه می شوند.

کمیسیون E ( مرجع تایید کننده )

• اختلالات گوارشی

• کم اشتهایی

طب چین

• بی اشتهایی

• آبله مرغان ( قبل از ظهر بثورات جلدی )

• سرخک

• بو اسیر

آیورودا ( طب هند )

• خون دماغ ( اپیستاکسی )

• تورم غدد زیر گلو و گردن ( خنازیر )

• بو اسیر

• آماس 

• درد مثانه

• سوزش ادرار

• اسهال آمیبی

• سرگیجه ( احتمالا )

طب ایرانی اسلامی

گیاه گشنیز سرد در درجه اول و خشک در درجه سوم است و در موارد زیر کاربرد دارد:

• آماس گرم

• اختلالات معده و روده

• خونریزی

• بی خوابی

• سر درد ( احتمالا )

در برخی از منابع ایرانی اسلامی مصرف بیش از حد آن در روز مضر بوده و موجب کندی فعالیت مغزی و خواب آلودگی می شود.

با مصرف مقادیر توصیه شده عارضه ای به وجود نمی آید.

• افراد مستعد به حساسیت

• نارسایی کبدی

تهوع ( خفیف )

• دم کرده: 2 قاشق چای خوری از پودر گیاه را به 200 میلی لیتر آب جوش اضافه کرده و پی از 15 دقیقه محلول حاصل را صاف و یک فنجان از آن را در هر وعده مصرف می کنند. روزانه 3 بار بین وعده های غذایی مصرف می شود.

• فرآورده های جالینوسی از دانه های این گیاه موجود است.

• تنتور: 5 قاشق چای خوری از پودر گیاه را به درون 40 میلی لیتر اتانول 60 درصد ریخته و پس از 48 ساعت محلول حاصل را صاف و 5 الی 10 قطره از آن را در هر وعده روزانه به همراه سایر مایعات مصرف می کنند. 

• خوراکی

ندارد