خونریزی معده
خونریزی معده
خونریزی معده را که گاسترو راژی می گویند به صورت استفراغ خونی از دهان خارج شده و حتی میتواند به صورت ملنا از روده خارج شود.
علائم بالینی بیماری
علائم بسته به این که خون از دهان، روده و یا هر دو خارج شود متفاوت است:
هماتمز
برحسب مقدار خون خارج شده هماتمز به 3 شکل است:
1- هماتمز بسیار فراوان
این حالت که به ندرت رخ میدهد، بیمار را تلف خواهد کرد و در نتیجه یک عارضه بسیار سخت گوارش است. علائم به شرح زیر است:
- بیمار غالبا بدون مقدمه مقدار زیادی خون استفراغ میکند.
- ممکن است قبل از استفراغ علائمی حس سنگینی یا درد در ناحیه
اپی گاستر رخ بدهد. - خون به قدری زیاد است که بر روی حال عمومی بیمار تاثیر می گذارد.
- بیمار به شدت ضعف کرده و بیحال میشود.
- رنگ بیمار پریده و عرق سرد روی پیشانی مینشیند.
- فشار ماکسیمم و مینیمم کم شده و دست و پای او سرد میشود.
- احساس تشنگی شدید داشته و رنگ لب سفید خواهد شد.
- در نهایت ممکن است علائم کامل لیپوتیمی یا
سنکوپ بروز نماید.
این علائم اگرچه همان روز نمیتواند جان بیمار را بگیرد اما تکرار چند روز پشت سر هم آن ها منجر به تلف شدن بیمار خواهد شد.
2- هماتمز فراوان
- بیمار با و یا بیمقدمه خون خارج میکند که مقدار آن کمتر از حالت قبل خواهد بود و معمولا بین 500-300 سانتی متر مکعب خواهد بود.
- علائم خونریزی داخلی بروز میکند اما نه به شکل قبل.
- ممکن است نیاز به تزریق خون وجود داشته باشد اما خطر واقعی زمانی رخ میدهد که خونریزی تکرار شود.این حالت می تواند منجر به خونریزی خطرناک شود.
3- هماتمز کم یا سیاه
- بیمار مایع سیاه رنگی را استفراغ می کند که گویی دوده ای در آب حل شده است.
- این خون به صورت ناگهانی از رگهای معده خارج نمیشود بلکه به تدریج از دیواره معده ترشح شده و بعد از تغییرات به وسیله شیره معده از دهان خارج می شود.
- این حالت در افراد مبتلا به سرطان معده دیده میشود.علائم غالبا صبح رخ میدهد زمانی که از خواب بیدار میشوید. که خون با ترشحات نسوج سرطانی یا مواد دیگر معده همراه است.
ملنا
در این حالت خون از راه روده از بدن دفع می شود. که ملنا نیز از نظر مقدار خونی به چند دسته تقسیم می شود:
1- ملنای بسیار فراوان
این خونریزی که چندان شایع نیست، بسیار خطرناک بوده و در بیماریهای معده کمتر دیده میشود. به ندرت ممکن است آن خونریزی مربوط به زخم دوازدهه باشد اما غالبا در بیماران مبتلا به سیروز و بزرگ شدن شدید طحال دیده میشود.
2- ملنای فراوان
این حالت شایع تر بوده و علائم بالینی شبیه به هماتمز فراوان است. در این زمان دیده می شود که:
- خون گاهی خالص و گاهی با مدفوع خارج میشود.
- خون خارج شده متعفن و سیاه رنگ است.
- تا 5-4 روز بعد از ملنا ممکن است دمای بدن 1.5 – 1 درجه بالا رفته و بعد به حالت طبیعی باز میگردد.توجه داشته باشید که اگر محتویات قسمت آخر روده بزرگ را به کمک چند تنقیه کوتاه خارج کنند، ملنا تنها 4-3 روز ادامه خواهد داشت و البته
این حالت در مواردی است که خونریزی اصلی قطع شده باشد.
3- ملنای خفیف یا خونریزی پنهان
فراوانترین نوع خونریزی معده که تنها با شرایط آزمایشگاهی تشخیص داده میشود همین ملنای خفیف است. چون مقدار خون به اندازه ای نیست که در مدفوع دیده شود. برای این منظور باید بیمار چند روز رژیم غذایی مخصوص داشته باشد تا در زمان آزمایش خطاییرخ ندهد. در این رژیم نباید
کمترین مقدار گوشت قرار گیرد و از طرفی خوردن غذاهای گیاهی ممنوع است.از طرفی برای این که مشخص شود خون موجود در مدفوع، از معده است یا از روده باید مطمئن شویم که لثه ها، دندانها، لوزه، بینی و گلوی بیمار سالم است. زیرا ممکن است بیمار در شب دچار خون دماغی شده و
متوجه نشده باشد. از طرفی باید قسمت انتهایی روده مستقیم نمونه برداری شده و مشخص شود که ضایعه خونریزی دهنده وجود ندارد.
علائم عمومی خونریزی معده
میزان کم خونی بستگی به این دارد که خونریزی شدید باشد یا خیر. بعد از خونریزی شدید معمولا یک کم خونی دیده می شود در صورتی که در خونریزی مکرر و پنهان کم خونی مزمن فرا می رسد که ممکن است خفیف تر از حالت حاد نباشد.
این علامت در اولین روزها بعد از خونریزی رخ می دهد..
ازوتمی موقتی بوده و مقدار آن 1 گرم یا بیشتر خواهد بود. اما اگر به آن توجه نشود، ممکن است اشتباهی در تشخیص بیماری رخ داده و به جای این که
ازوتمی ار مربوط به خونریزی بدانند، اشتباها خونریزی را ناشی از
ازوتمی بدانند در نتیجه درمان شبیه به بیمار ارومی استفاده شود.
ازوتمی ناشی از خونریزی معده فقط در 20 درصد موارد دیده خواهد و معمولا با علائم بالینی
ارومی همراه نیست. این حالت تنها با آزمایش خون تشخیص داده می شود که معمولا بین شدت کم خونی و مقدار افزایش ازت رابطه ای وجود ندارد.تشخیص
ازوتمی بعد از خونریزی بسیار مهم است زیرا نفریتهای خشک ازوتمیک نیز ممکن است منجر به خونریزی دستگاه گوارش گردد. حال اگر در نفرریت های ازوتمیک پیدایش خونریزی دلیل بر وخامت بیماری است، در خونریزیهای عادی معده چنین وخامتی وجود ندارد مگر این که
شدت خونریزی منجر به خطرناک شدن وضعیت گردد.
اتیولوژی و اشکال سببی هماتمز
“دمل“، دانشمندی برجسته بر حسب آماری که ارائه نمود کمک کرد تا بتوان علل شایع بیماری
هماتمز را کشف کرد. در 68 مورد از هماتمز، علل زیر دخالت داشتند:
- بیماری های عضوی معده که در 17 مورد دیده شد. از این 17 نفر، 12 نفر به زخم معده، 2 نفر به سرطان، 2 نفر به
گاستریت و یک نفر به سیفلیس معده مبتلا بودند. - بیماری های دیگر دستگاه گوارش
در 29 مورد که مبتلا به این عارضه ها بودند، 9 نفر به
التهاب کیسه صفرا، 2 نفر مبتلا به آپاندیسیت، 3 نفر مبتلا به
آپاندیکولر کوله سیستیت ، 1 نفر مبتلا به پریتونیت، 7 نفر مبتلا به
سیروز کبد و 7 نفر به بیماری های دیگر مبتلا بودند.
- بیماری های دیگر
در موارد نادر بیماریهای دیگر شامل آئوریت بطنی،
هموفیلی، بزرگی اصلی طحال و… دلیل هماتمز بوند.
- جراحی بر روی احشای بطنیمشخص شد که 8 مورد از افراد مبتلا به خونریزی معده قبلا جراحی هایی همانند معده، صفرا و… انجام داده اند.
- علل نامعلوم
در 11 مورد نشد علت خونریزی را تشخیص داد.
از این آمار این گونه می توان نتیجه گرفت که خونریزی همیشه به دلیل زخم معده و سرطان نیست بلکه ممکن است علل های دیگری در بروز آن دخالت داشته باشند که مهمترین آن ها عبارتند از:
1- خونریزی هایی با علت معده یا دوازدهه
این نوع خونریزیها به راحتی تشخیص داده میشوند ولی باید بدانید که خونریزی معده فقط ناشی از زخم معده نیست بلکه دلایل دیگر هم می تواند دخالت داشته باشد. فقط در یک سوم بیماران مبتلا به زخم، خونریزی معده هم به
هماتمز و هم به صورت ملناست.
- گاهی اوقات اولین علامت دوازدهه، خونریزیاست. به این معنا که قبل از این اتفاق بیمار هیچ اختلال گوارشی ندارد و بعد از خونریزی علائم بروز خواهد کرد.
- گاهی نیز خونریزی معده از زخم دوازدهه بروز می کند. معمولا بعد از خونریزی نشانه های بالینی و پرتوشناسی زخم معده کم شده و حتی ممکن است در یک دوره بسیار طولانی آرامش به بیمار برسد.
- در کل لازم است بدانید که در برخی از زخم های معده، از اول تا انتهای سیر بالینی بیماری ، خونریزی دیده نمیشود و در برخی کاملا برعکس خواهد بود.
- نوعیزخم بسیار سطحی از معده وجود داردکه فقط به کمک خونریزی شدید رخ داده میتواند تشخیص داده شود که به آن
اگزا اولسراسیون سیمپلکسمیگویند. - اگر چه سرطان معده منجر به خونریزیهای خفیف میشود که به صورت استفراغ سیاه رنگ و ملنای دائمی بروز می کند اما اگر این خونریزی تکرار شود،کم خونی شدید را منجر خواهد شد.
- گاهی نیز سرطان معده منجر به خونریزی شدید میشود. در نتیجه با دیدن خونریزی شدید باید علاوه بر زخم معده، به سرطان هم شک نمود.
- سرطانهای زخمی شکل و اولسروز کانسر معده نیز دلیل خونریزی می توانند باشند.
- لازم است بدانید که تومورهای خوش خیم معده نیز بدون خونریزی نخواهند بود ممکن است گاها علت خونریزی شدید معده، تومور متشکل از رگ های خونی (آنژیوم) باشد.
- علت دیگر خونریزی، گاستریت های ساده و سل معده هستند.
- سیفیلس معده نیز عامل دیگری است که تنها علامت آن، هماتمز شدید است.
- برخی از بیماری های عفونی و مراحل پیشرفته برخی از نفریت های مزمن می توانند از طریق اختلال در مخاط معده منجر به خونریزی شوند.
- اتساع و راکد شدن مواد غذایی و ترشحات مختلف در آن و تغییرات رخ داده در جداره معده ناشی از این مواد می تواند منجر به خونریزی شود. که علت خونریزی های ناشی از تنگی باب المعده یا تنگی دوازدهه به همین علت است.
- یکی دیگر از دلایل نادر در خونریزی معده، فتق حجاب حاجزی معده است.
- واریس ناحیه کاردیا و همچنین آنوریسم که نازکی جداره عروق معده است می تواند خونریزی را به دنبال داشته باشد که این خونریزی شدید بعد از پاره شدن رگ ها رخ می دهد. این عارضه تنها بعد از کالبد شکافی مشخص خواهد شد.
- ضربه های وارده از خارج به معده نیز دلیل دیگر خونریزی هستند .
2- خونریزی هایی با علل کبدی و صفراوی
بیماری های حاد کبد که منجر به خونریزی می شوند عبارتند از:
- تب زرد که باعث استفراغ خیلی سیاه خواهد شد.
- اسپیروکتوز ایکتر و هموراژیک خاور دور که استفراغ خونی شدید را به دنبال دارد.
- یرقان خطرناک که هم خونریزی معده و هم خونریزی های دیگر را منجر خواهد شد.
- بیماری های حاد دیگر در کبد
بیماری های مزمن کبد که باعث خونریزی می شوند شامل:
- سیروز که بعد از بیماری معده، مهمترین علت هماتمز است. خونریزی معده در همه انواع سیروز کبد می تواند رخ بدهد به گونه ای که اگر بسیار شدید و خطرناک باشد، فقط از طریق کالبد شکافی می توان فهمید علت این خونریزی شدید، سیروز کبد است.
- گاهی خونریزی ممکن است در ضمن سیروزی که قبلا تشخیص داده شده است بروز نماید. ممکن است خونریزی سیروز به حدی شدید باشد که اوضاع سیروز را دو برابر می کند.
- گاها رابطه مخصوصی بین مایع سروزی (آسیت) و خونریزی معده وجود دارد یعنی بعد از تخلیه آسیت یا تجویز مدارهای جیوه ای که کم کننده مایع آسیت است، خونریزی نمایان می شود اما به محض این که مجددا آسیت تشکیل شد خونریزی قطع می شود.
سرطان کبد نیز منجر به خونریزی خواهد شد.
- سرطان ابتدایی و ثانویه کبد ندرتا خونریزی شدید معده را منجر می شوند مگر این که ابتدا علائم نارسایی شدید کبد بروز کرده و بعد خونریزی رخ بدهد. این خونریزی یکی از علائم نارسایی است.
- خونریزی آدنو کانسر همراه با سیروز کبد رایج تر است.
- سیفیلیس کبد نیز علت دیکر هماتمز است.
بیماری های مجرای صفرا که می تواند در خونریزی دخالت داشته باشند:
- به خصوص سنگ صفرا در این مورد نقش دارد و سبب هماتمز می گردد. برخی از محققین معتقد هستند که
لیتیاز ابتدا سبب گاسترو پیلور اولسروز شده و سبب خونریزی بروز می کند.
3- خونریزی های با علت طحالی
برخی از هماتمز ها فقط به بزرگ شدن طحال ارتباط دارند. این قبیل
هماتمزها گاها کم و قابل درمان و گاها شدید و در حد هلاک شدن بیمار هستند. این خونریزی ها تنها زمانی درمان می شوند که طحال برداشته شود.
در این بیماران اگر آزمایش آسیب شناسی انجام شود، در همه افراد آسیب های یکسان دیده نمی شود. گاها ممکن است بافت های لیفی و ادنومی طحال در بر گرفته و گاهی نیز تغییر در طحال به گونه ای است که به تغییرات رخ داده در بیماری بانتی (بزرگی احتقانی طحال)
شبیه است.
4- خونریزی هایی که از پیلترومبوز ابتدایی منشا می گیرند.
سه علامت مهمی که نشان دهنده پیلترومبوز خطرناک است عبارتند از:
- هماتمز شدید و ناگهانی
- بزرگ شدن طحال
- آسیب فراوان در حفره صفاق
اگر این بیماران کالبد شکافی شوند دیده خواهد شد انسداد ورید باب رخ داده است. این بیماری به نظر می رسد که یک بیماری عفونی باشد زیرا با تب همراه است. گاهی ممکن است ابتدا طحال بزرگ شده و بعد هماتمز و آسیب رخ بدهد.
5- خونریزی با علل گوناگون
این قبیل بیماری ها را می توان در چند گروه تقسیم بندی نمود:
- بیماری های مختلف دستگاه گوارش
- به غیر از زخم و سرطان معده، بیماری های دیگر نیز منجر به خونریزی خواهند شد. عمدتا در این موارد یک حمله احتقانی یعنی تجمع غیر طبیعی خون یا عفونت حاد مخاط معده رخ خواهد داد. البته ممکن است بیمار شدن سایر قسمت های دستگاه گوارش شامل
بیماری های کیسه صفرا، آپاندیسیت، سیگموئیدیت و…. نیز به طور رفلکس منجر به هماتمز می شود. - بیماری های عفونی و تب های بثوری و برخی از بیماری های خون همانند هموفیلی و برخی از آویتامینوزها (کمبود ویتامین ها)
- بیماری های عصبی
این عامل به خوبی روشن نبوده اما ثابت شده است که ناراحتی های عصبی همانند تومورهای مغزی تحلیل رفتن بدن (تابس) در بروز هماتمز دخالت دارد. در زمانی که تابس منجر به خونریزی معده شود، درد شدید و استفراغ شدید رخ میدهد ولی گاهی این استفراغ
ها خونی بوده و به همین دلیل برخی از پزشکان این بحران ها را بحران های سیاه معدی می گویند.
- بیماری های قلب و عروق و افزایش فشار شریانی
- اگر این بیماری ها با فشار خون همراه باشد، در مراحل پیشرفته منجر به خونریزی های متعدد شده و از جمله هماتمز رخ می دهد. هماتمزهایی وجود دارد که به دلیل پاره شدن آنوریسم تنه عروقی خون در معده یا مری رخ می دهد. هماتمزهایی که در نتیجه
آسیستولی های شدید به وجود می آید، احتمالا به دلیل افزایش فشار ورید باب رکود خون در این قسمت بروز می کند. - بیماری های نوزادان
- هماتمزهایی نیز وجود دارد که به هیچ کدام از موارد فوق ارتباط نداشته و بیمارانی هستند که گاه به گاه دچار هماتمز شده و از طریق معاینه بالینی، آزمایش پرتوشناسی و حتی با کالبد شکافی نیز قابل تشخیص نیستند.
تشخیص بیماری
این نوع تشخیص زمانی آسان خواهد بود که خونریزی به شکل استفراغ خونی باشد. اما در مواردی که به صورت ملنا باشد آسان نیست. گاهی قبل از خروج خون از دهان می توان تشخیص داد که خونریزی در حال شروع شدن است به این معنا که در بیماری که سالهاست
دچار اختلالات گوارشی است، 2-1 مرتبه هم سابقه استفراغ داشته و الان به معده درد شدید مبتلا شده است و حالتی نزدیک به سنکوپ کردن در او بروز می کند به احتمال قوی در معده او خونریزی شدید رخ داده که به زودی به شکل استفراغ و بعد به صورت ملنا بروز می کند.
- تشخیص افتراقی
برای این که مطمئن شوید بیمار به خونریزی معده دچار است یا خیر باید بیماری های زیر را نیز در نظر گرفت:
1- هموپتیزی
در این بیماری علائم زیر دیده می شود:
- احساس گرفتگی و گرمی در سینه
- سرفه های شدید
- خروج مقدار زیادی خون از سینه در ادامه سرفه ها
- این خون قرمز، تازه و غالبا همراه با حباب هواست.
- در روز های بعد خلطی کم و بیش خونی از بدن دفع می شود.
اما در هماتمز این علائم وجود ندارد و در روزهای بعد از بیماری، ملنا نیز بروز می کند. اما اگر در زمان تشخیص به دلیل نبودن پزشک، خون دور ریخته می شود نمی توان لااقل در همان لحظه تشخیص داد که بیمار دچار هموپتیزی شده
است یا به هماتمز دچار است. زیرا ممکن است خون خارج شده از دهان بلعیده شود و بعد به صورت استفراغ خونی از دهان خارج شود و یا این که با خوردن خون، به ملنا مبتلا شده است. در این موارد باید صبر کرد تا خونریزی بند آمده و سپس برای تشخیص اقدام نمود.
2- استفراغ صفراوی
این استفراغ گاهی اوقات به حدی سبز رنگ است که ممکن است بیمار تصور کند استفراغ خونی رخ داده اما برای روشن شدن موضوع باید آزمایش های خون و صفرا انجام شود.
3- خون دماغ
در فردی که شدیدا خون دماغ کرده است ممکن است مقداری از خون از طریق گلو قورت داده شده و بعد به صورت استفراغ خارج شود. در نتیجه باید بینی و گلوی بیمار معاینه شود. گاهی بیمار در حالت خواب دچار خون دماغ می شود در نتیجه تمام خون را می خورد و بعد از بیدار شدن استفراغ
می کند. اگر علائم بالینی برای تشخیص مبدا خونریزی کافی نبود باید معاینه گلو و بینی و آزمایش پرتوشناسی انجام شود.
4- پیتوئیت خونین
در برخی از زنان عصبی که در ضمن اختلالات قاعدگی نیز می باشد. استفراغ های خفیفی رخ می دهد که در اثر خونریزی های قلیایی در دهان و حلق بروز می کند این بیماران هیچ گونه اختلالات گوارشی نداشته و ممکن است پیتوئیت تا چند سال ادامه داشته باشد.
5- باز شدن آوریسم آئورت
آنوریسم آئورت احتمال دارد به گونه ای پاره شود که خون وارد مری و معده شده و بلافاصله بعد از آن استفراغ می کند. این حالت می تواند بیمار را سریعا تلف کرده و باید با کالبد شکافی علت بیماری را مشخص نمود.
6- تشخیص افتراقی ملنا
تشخیص افتراقی مدفوع، سیاه رنگ است. اگر یبوست شدید رخ داده باشد، مدفوع برای مدت طولانی برای ساعات زیاد در روده مانده و آب آن از دست می رود. مدفوع خشک شده و همین باعث سیاه شدنش می شود.در کل لازم است بدانید که تشخیص قطعی وجود خون در مدفوع، از طریق آزمایش امکان
دارد. اگر در مدفوع خون تازه دیده شد باید بدانید که این خون از قسمت انتهایی روده نشات گرفته و میتوان گفت که خون از معده یا دوازدهه نیست.
علائم بیماری :
التهاب بافت معده
ناراحتی معده
درد شکمی
سرگیجه
استفراغ خونی
ضعف وخستگی
