اوریون

اوریون

امروزه نمی توان کسی را یافت که بیماری اوریون را نشناسد. این بیماری که به عنوان بیماری مسری در مدارس، اجتماعات، سربازخانه ها و مکان های پر جمعیت شناخته شده است، قدمت زیادی دارد به حدی که حتی در زمان سقراط هم این بیماری شایع بوده
و تحت عنوان غده یا تومور گوش معروف بوده است. جالب است بدانید که این بیماری از 5 قرن قبل از میلاد مسیح شناخته شده ولی مسری بودن آن در قرن 18 مشخص گردید. چند مطلب مهم در مورد اوریون لازم است بدانید:

1- این بیماری عفونی و مسری است به طوری که سریعا فراگیر می شود.

2- عامل بیماری ویروس است.

3- اگرچه ویروس بر روی غده بزاق، لوزالمعده، بیضه و دستگاه عصبی تاثیر می گذارد ولی اختلالات ناشی از این ویروس بیشتر در غدد بناگوش دیده می شود.

4- در اواخر قرن نوزدهم پزشکان بیان کردند ویروس اوریون می تواند دستگاه عصبی را هم متاثر کند.

میکروب بیماری

همان گونه که بیان کردیم عامل این بیماری ویروس و از نوع فیلتران است. نه تنها میت وان این ویروس را در سلول های جنین جوجه کشت داد بلکه ممکن است بیمارانی که دچار ورم بیضه هستند هم در بزاق خود این ویروس را داشته باشند. مهمترین راه انتشار
اوریون بزاق است. “فیلیبر” اینگونه بیان نمود که ویروس می تواند از طریق التهاب ملتحمه (Conjoctive) به مراکز عصبی بدن منتقل شده و در آن جا ضایعه ای ایجاد می کند که تا مدتی تکثیر پیدا خواهد کرد. در نهایت ویروس می تواند از طریق عصب به غده بناگوشی رفته و اوریون
ایجاد شود.

سرایت بیماری

با توجه به این که عامل بیماری مستقیما از بیمار به فرد سالم منتقل می شود به همین دلیل است که در اجتماعات آمار اوریون بالاست. همچنین لازم است بدانید که مسری بودن بیماری حتی در دوره نقاهت هم امکان دارد. بیشتر افرادی که به اوریون مبتلا
می شوند، دو سال به بالا هستند اما گزارشات نشان داده است که افراد کمتر از 2 سال و یا حتی افراد پیر هم ممکن است به این بیماری مبتلا شوند. البته جنسیت تاثیری در این آمار نداشته و زنان و مردان به یک میزان در معرض اوریون قرار دارند هر چند که احتمالا پسران  بیشتر
به این بیماری مبتلا می شوند. همچنین در فصل زمستان و بهار تعداد بیماران بیشتر از فصول دیگر است. 

علائم بیماری

عامل این بیماری می تواند 22-18 روز پنهان مانده و بعد به مدت 36-12 ساعت و خیلی ضعیف حمله کند. در حالت عادی طول دوره بیماری 10-8 روز است و به ندرت پیش می آید که مجددا بروز نماید چرا که بدن بیمار نسبت به آن مصونیت پیدا می کند ولی
به هر حال اگر قرار باشد بیماری مجددا باز گردد، 30-10 روز بعد از قطع شدن تب رخ می دهد. اوریون به صورت خفیف در کودکان رخ می دهد که اگر تورم غدد کم باشد، جلب نظر نخواهد کرد. این بیماری علائم عمومی خاصی ندارد فقط ممکن است بیمار تب کند که در 5-4 روز برطرف می شود.
لازم به ذکر است که اگر بیمار در روابط خود مراعات نکند، سرایت رخ خواهد داد. اوریون عارضه موضعی برای بیمار ندارد اما در طول بیماری علائمی  دارد که از زمان ورود ویروس به بدن بیمار بروز می کند:

1- تب

گاها ممکن است تب در بیمار با خون دماغ، گوش درد، آنژین قرمز، استفراغ و خستگی همراه باشد. البته لازم به ذکر است که تب حدود 38 درجه بوده  و ممکن است به 39 درجه برسد. در زمان شروع بیماری کمتر پیش می آید که بیمار دچار تب 41-40 درجه،
سردرد، هذیان و تشنج باشد. دوران تب بیماری 6-2 روز بوده و بعد قطع خواهد شد.

2- تورم غدد بناگوش

عمده ترین و رایج ترین علامت شروع بیماری اوریون، ورم همراه با درد ناحیه غدد پاروتید (بنا گوشی) است که این درد با چند علامت همراه است:

 شدت درد در کودکان خفیف ولی در بزرگسالان شدید است.

 درد در جلوی گوش خارجی شروع شده و به طرف تمام غده گوش و گردن سرایت می کند.

 گاهی درد به حدی است که از جویدن غذا جلوگیری کرده و با تریسموس (Trismus) همراه است.

 زمانی که ناحیه گوش لمس شود، درد بیشتر می شود.

 درد را می توان در مفصل، پشت آرواره زیر و ناحیه تحت فک بیشتر حس کنید و این مورد کمک می کند تا زمانی که ورم زیاد نشده، به راحتی بتوان بیماری را تشخیص داد.

 زمانی که غدد بناگوشی را لمس می کنید، مقاومت خمیری و لاستیکی به راحتی حس می شود.

 به پوست قسمت بناگوش توجه کنید، اگر چه طبیعی است ولی براق است.

 شدت ورم بر روی قیافه بیمار تاثیر گذاشته و بسته به شدت بیماری دارد.

 ورم با تب همراه است.

 این بیماری ممکن است دو طرفه باشد به این معنا که از 12 ساعت تا 4-3 روز بعد از شروع بیماری، احتمال دارد غده پاروتید طرف دیگر هم ورم خواهد کند.

همان گونه که گفته در تب بیمار حداکثر بعد از 6 روز تمام می شود ولی همزمان با ورم کردن غده طرف دیگر، تب مجددا آغاز خواهد شد اما نه به شدت تب اولیه.

3- عوارض جانبی

علاوه بر دو علامت فوق که به وضوح در فرد مبتلا به اوریون دیده می شود، تغییراتی در بدن نیز رخ خواهد داد که به آن ها اشاره خواهیم کرد:

 نبض بیمار کند می شود.

 فشار خون کاهش پیدا خواهد کرد.

 فرد بی اشتها شده و گاها خون دماغ می شود.

 زمانی که از بیمار آزمایش خون گرفته می شود، تعداد گلبول های سفید را زیاد نشان می دهد که نشان دهنده افزایش در لنفوسیت ها و مونوسیت هاست. البته این احتمال وجود دارد که موقتا گلبول های سفید خون کم شود. 

 کمی افزایش در قند خون هم رخ می دهد.

 غالبا رفلکس هم بروز می کند.

 به چشم های بیمار دقت کنید. مردمک چشم نامساوی و یا گشاد می شود. این علامت نشان دهنده تورم مننژیت است بدون این که علائم بالینی هم دیده شود. در چنین شرایطی مایع نخاعی شفاف بوده، فشار  بر روی آن بالاست و دارای سی سانتی تا یک گرم
و نیم آلبومین 60-15 لنفوسیت است. این علائم از روز هشتم کم می شود تا این که از بین برود. البته لازم است بدانید که نظرات در مورد تغییر در مایع نخاعی در طی بیماری متفاوت بوده و برخی آن را کم و برخی زیاد می دانند. 

4- تورم بیضه

ممکن است که بیمار دچار ورم بیضه نیز بشود. این حالت در 23 درصد از بیمارانی که دچار التهاب غدد بناگوشی (پاروتیدیت) شده اند رخ می دهد. به ندرت پیش می آید که افراد قبل از بلوغ دچار این عارضه شوند و بیشتر در افراد 17-15 سال و به خصوص
سربازان بروز می کند. در مورد ورم بیضه لازم است اطلاعاتی در مورد علائم داشته باشید:

 ورم بیضه معمولا به دنبال التهاب غده بناگوش رخ می دهد. در روز ششم تا هشتم بیماری که ورم این غدد پاروتید خفیف تر می شود، ورم بیضه آغاز خواهد شد. به ندرت پیش می آید که این عارضه در روز دهم تا دوازدهم نمایان شود.

 این احتمال وجود دارد که ورم بیضه 49-24 ساعت قبل از ورم غدد بناگوشی شروع شود و حتی ممکن است اولین و تنها علامت بیماری اورکلین (Ourclinne) باشد.

 اگر چه ممکن است درد بیضه، اولین علامت باشد ولی در اغلب موارد تب در بیمار، زودتر خود را نشان می دهد.

 گاها شروع درد در این ناحیه می تواند با هذیان،اضطراب، استفراغ، اسهال و تب بالای 40 درجه همراه باشد.

 به چهره بیمار نگاه کنید. اضطراب، رنگ پریدگی، نبض تند و نامساوی، سردی و کبودی دست و پا از جمله علائمی هستند که همزمان با شروع درد بیضه، کم می شوند.

 به نسبت تورم بیضه ها، درد آن ها کم و زیاد شده و حتی ممکن است به سمت لمبر و کاردن هم منتشر شود.

 همچنین پوست بیضه قرمز رنگ شده و متورم است.

 این احتمال وجود دارد که اپیدیدیم (Epididyme) هم متورم شود.

 در اغلب موارد بیضه ها به صورت یک طرفه متورم می شود اما ممکن است همزمان و یا با 3-2 روز تاخیر، طرب دیگر نیز دچار التهاب شود. در این صورت همان علائم عمومی ذکر شده هم بروز می کند ولی به شدت حالت قبل نیست. تحقیقات نشان داده است که
در اغلب موارد ورم بیضه ها به صورت یک طرفه بوده و 2-1 درصد احتمال وجود دارد که دو طرف شود.

 ممکن است بیمار به ناتوانی جنسی مبتلا شود و بدون این که بیضه ها ورم کند، پروستات دچار تورم خواهد شد که ممکن است بروز این عارضه به مننژیت مراکز اعصاب ربط داشته باشد. چنین حالتی از روز ششم بیماری رویت شده و تا 12-10 روز ادامه پیدا
خواهد کرد. مهمترین علامت چنین عارضه ای، ادرار دردناک و مکرر است.

 برخلاف ورم بیضه، برای خانم ها به ندرت ورم تخمدان رخ می دهد.

5- ورم لوزالمعده

این عارضه بیشتر در افراد بزرگسال رخ خواهد داد. زمان شروع، از روز چهارم تا هفتم التهاب غدد بناگوشی است و البته گاها ممکن است به تنهایی رخ بدهد. این تورم ممکن است منجر به مرض قند شده و در نتیجه علائم مرض قند 45-10 روز بعد از تورم
پاروتید روز کند. مرض قند به وجود آمده یا شبیه مرض قند توام با لاغری است که کشنده خواهد بود و یا این که موقتی است و رفع می شود.

6- تاثیر بر مرکز اعصاب

همان گونه که قبلا بیان شده است ممکن است ویروس اوریون به دستگاه عصبی فرد حمله کند در این صورت اختلالات و عوارض زیر در فاصله 8-4 روز بعد از ورم غدد بناگوشی بروز می کند:

 شروع اختلالات، تب ناگهانی 40 درجه همراه با استفراغ و سردرد است. تب بیمار 3-2 روز ادامه دارد.

 همچنین علامت کرنیگ (Kernig) و خشکی گردن هم بروز خواهد کرد.

 ممکن است مردمک چشم نامساوی و یا گشاد شود.

 احتمال بروز هذیان و فلج جمجمه نیز وجود دارد.

 بیمار تا 15 روز بهبود پیدا می کند اما دوره نقاهت طولانی است.

 در چنین شرایطی هم مایع نخاع و هم فشار آن زیاد خواهد بود. این مایع 60 سانتی تا یک گرم آلبومین داشته و میزان کلروز آن طبیعی است. مقدار قند 60 سانتی تا یک گرم و لنفوسیت ها زیاد هستند.

عوارض بیماری

در مورد عوارض بیماری اوریون، گاها عارضه هایی رخ می دهد که احتمال وقوع آن ها بسیار کم و نادر است:

1- به ندرت ممکن است روماتیسم رخ دهد اما اگر در صورت بروز، علائم آن از روز پانزدهم ظاهر شده و یک یا چند مفصل بدن را درگیر خواهد کرد. تنها علامت این بیماری درد است و علامت داخلی با رادیوگرافی مشخص می شود.

2- همچنین ممکن است بیمار به ندرت دچار ورم کلیه (نفریت) التهاب سیاهرگ (فله بیت) شود.

تشخیص افتراقی

1- ورم غده بناگوشی در تشخیص بیماری نقش مهمی دارد اما با توجه به این که بیماری های دیگر نیز با این علامت آشکار می شوند لذا باید تفاوت میان اوریون و بیماری های دیگر از نظر ورم پاروتید را بدانید:

 زمانی که غده های بناگوشی در هر دو طرف ورم کرد باید به ابتلا به اوریون شک کرد. اگر تنها یک طرف ورم کند، معمولا علت آن ورم لثه و عفونت های ثانویه همانند کورک و… بوده که همیشه چرکی است.

 در افراد مبتلا به حصبه، باد سرخ (بیماری پوستی مسری)، آبله، مخملک و سپتی سمی ها، غده بناگوشی در هر دو طرف ورم خواهد کرد که علامتی دارد که به راحتی می توان علت بیماری را تشخیص داد.

 همچنین در بیماری اورمی، کم خونی و سرطان معده هم ورم پاروتید رخ می دهد ولی علت آن مشخص نیست.

 مصرف ید نیز ورم غده بناگوشی را به دنبال دارد که مهمترین نشانه آن، همراهی ورم با نزله و اشک ریزان است.

 قرار گرفتن در معرض سرب نیز منجر به ورم پاروتید می شود که هم مزمن و هم بدون درد است.

2- تشخیص ورم بیضه در اثر حصبه، سوزاک و آبله نسبت به ورم بیضه ناشی از اوریون آسان است.

3- متاسفانه دیده شده است که ورم لوزالمعده با آپاندیسیت یا سوراخ شدن و زخم معده  اشتباه گرفته می شود اما توجه داشته باشید که ورم لوزالمعده چهار علامت آشکار دارد:

 کند شدن نبض بیمار

 مشخص بودن محل درد

 انقباض موضعی عضلات 

 عدم انقباض سایر عضلات شکم

4- فردی که به مننژیت سلی مبتلا شده است، مقدار کلرور مایع نخاع کم شده و تعداد آلبومین از تعداد سلول ها بیشتر است.

5- در بیماری مننژیت سیفیلیسی آزمایش BW و همچنین سابقه بیماری، دو راه حل مهم در تشخیص بیماری هستند.

پیشگیری

1- حتما به مدت دو هفته بیمار از دیگران جدا بوده و با کسی در ارتباط نباشد.

2- در دوران نقاهت می توان از سرم مخصوص به منظور جلوگیری از سرایت بیماری استفاده نمود ولی اثر آن موقتی است.

درمان بیماری

برای این بیماری درمان خاصی وجود ندارد تنها بیمار باید تحت مراقبت های زیر قرار گیرد:

1- بیمار باید استراحت کند.

2- دهان و بینی او ضدعفونی شود.

3- اگر شدت درد زیاد است از قرص و مسکن برای تسکین درد استفاده نماید.

4- تا زمانی که تب قطع شود، شیر، آب میوه و سبزی مصرف شود.

5- از یک هفته بعد از قطع شدن تب بیمار اجازه دارد حرکت کند.

6- بهتر است برای جلوگیری از عوارض جانبی، از آنتی بیوتیک ها استفاده کنید که مقدار آن تا برطرف شدن ورم، 2-1 گرم به مدت 24 ساعت است.

7- در درمان ورم بیضه می توان از سرم دوران نقاهت (سرم ناقهین) استفاده کرد.