دهان تا مری

اسامی دیگر :
حفره دهان -Oral cavity- زبان -Tongue- دندان -Tooth- غدد بزاقی-Salivary gland- حلق -Pharynx- مری -Esophagus

نام علمی :
Oral cavity – Esophagus

همان گونه که قبلا گفته شده عملیات گوارش با ورود غذا به دهان شروع می شود. غذا در دهان جویده شده و ترشح بزاق بر روی آن باعث نرم شدن و لغزنده شدن غذا می شود. در حین جویده شدن غذا در دهان، زبان مدام آن را جابجا می کند. حدود
2-1 دقیقه زمان لازم است تا غذا به توده ای نرم و لزج به نام توده غذایی تبدیل شود سپس این توده به راحتی از حلق بلعید شده و وارد مری خواهد شد.

حفره دهان
(Oral cavity)

حفره دهان به دو قسمت دهلیز (Vestibule) که فضایی بین دندان ها و لب ها یا گونه هاست و حفره اصلی دهان که در سمت داخل دندان ها و لثه هاست تقسیم می شود. حفره دهان از کام، دندان ها، لثه ها، زبان و غدد
بزاقی تشکیل شده است. مخاط پوشاننده کام سخت، گونه ها، زبان ها و لب ها متشکل از تعداد زیادی غدد بزاقی کوچک هستند که مستقیما بزاق را به داخل حفره دهان ترشح می کنند.

لب (Lip):
لب ها در سمت خارج با پوست و در سمت داخل از مخاط پوشیده شده است.

گونه (Cheek):
گونه ها محدوده طرفی حفره دهان را تشکیل داده و در جلو به لب ها متصل می شوند.

کام (Palate):
سطح پایینی کام، سقف دهان و سطح بالایی آن کف حفره بینی را تشکیل می دهد. کام به دو قسمت کام سخت
(Hard palate) و کام نرم  (Soft palate) تقسیم می شود.

کام سخت (Hard palate):
قسمت قدامی کام بوده که استخوانی می باشد که توسط مخاط متراکمی پوشیده شده است. زائده کامی استخوان های فک بالا و صفحه افقی استخوان های کامی استخوان های تشکیل دهنده کام سخت هستند.

کام نرم (Soft palate):
قسمت خلفی کام بوده و دارای رشته هایی از عضله اسکلتی است که این عضلات سبب حرکت کام نرم و بسته شدن حلق بینی به هنگام بلع می گردد و هنگام بلع غذا انعطاف پذیری کافی ایجاد می کند. فلج عضلات کام، باعث برگشت محتویات دهان به بینی می شود.

زبان کوچک  (Uvula): قسمت میانی پسین کام نرم به زائده انگشتی کوچک به نام اوولا ختم می شود. این زائده که در میان مردم تحت عنوان زبان کوچک معروف است در انتهای دهان به صورت آویزان وجود داشته و در صورتی
که دهان را باز کنید خواهید دید. این اندام به پایین رفتن مستقیم غذا کمک می کند.

زبان
(Tongue)

زبان عضو عضلانی است که توسط مخاط پوشیده که دارای نقش هایی از جمله : چرخاندن غذا هنگام جویدن، تشخیص مزه غذا با جوانه های چشایی، تکلم و صحبت کردن می باشد. زبان بوسیله تیغه میانی به دو قسمت چپ و راست تقسیم می شود. زبان دارای
بخش هایی از قبیل سطح پشتی، سطح شکمی ( که توسط یک چین مخاطی به نام فرنولوم زبان
(Lingual frenulum) به کف دهان متصل می شود)، قاعده و راس می باشد.  چهار نوع پرز بر روی سطح پشتی زبان قراردارد که عبارتند از:

نخی شکل  (Filiform): بجز پرزهای نخی مابقی پرزها حاوی جوانه چشایی می باشد و در تمامی دو سوم جلویی سطح پشتی زبان پراکنده شده است.

قارچی شکل (Fungiform):
بیشتر در جلوی زبان بوده که این پرزها بزرگتر بوده و شبیه قارچ هستند.

جامی شکل (Circumvallate):
پرزهای بزرگی هستندو که بصورت یک ردیف در قدام شیار انتهایی زبان قرار دارد.

برگی شکل (Foliate):
بصورت چین های مخاطی در قسمت های عقبی کنار طرفی زبان قرار دارند.

دندان
(Tooth)

 دندان ها مسئول جویدن غذا هستند که در داخل لثه ها قرار گرفته اند. بخش بالای لثه ای دندان را تاج دندان  (Crown)، قسمت درون لثه ای که در داخل استخوان فک قرار گرفته است، ریشه (Root)
 و مرز میان این دو را گردن (Neck)  می گویند. دندان ها در افراد بالغ در هر فک 16 عدد است به طور کلی چهار نوع دندان در داخل دهان وجود دارد:

1.دندان های پیش (Incisor)
: تعداد آن ها 4 عدد است که این دندان ها در جلو قرار گرفته و لبه تیز این دندان ها، آن ها را برای پاره کردن غذا مناسب کرده است.

.2دندان های نیش
 (Canin): تعداد آن ها 2 عدد است که دندان های نیش به تکه کردن غذا کمک می کنند.

.3دندان های آسیاب کوچک
(Premolar) و آسیاب بزرگ (Molar): تعداد 4 عدد دندان آسیاب کوچک و 6 عدد دندان آسیاب بزرگ است  که این دسته از دندان ها دو لبه داشته و در انتهاب دهان قرار گرفته اند. دندان های آسیابی بزرگ ترین و قوی ترین دندان ها هستند
که برای له کردن و آسیاب کردن غذا مورد استفاده قرار می گیرند.

مجموع دندان افراد بالغ 32 عدد است و کودکان دارای 20 دندان شیری هستند. اما در برخی از افراد بعضی از دندان ها اصلا رشد نکرده و از لثه خارج نمی شوند برای مثال می توان به عقبی ترین دندان ها به نام دندان عقل
(Wisdom tooth) اشاره نمود که در نیم فک یک دندان عقل وجود دارد.

قسمت های تشکیل دهنده یک دندان

.1مینای دندان:(Enamel)
سطح خارجی دندان از ماده ای محکم به نام مینا تشکیل شده است که سخت ترین ماده بدن است.

.2عاج
(Dentine): این ماده که در زیر مینا قرار گرفته است اگرچه نرم تر از میناست ولی در جایگاه خود محکم بوده و کار آن خنثی کردن ضربات است.

.3مغز دندان(Pulp)
: مغز در مرکز دندان قرار گرفته و رگ های خون و اعصاب دندان داخل آن قرار دارد.

.4سیمان استخوانی
(Cementum): سیمان استخوانی و پیوند دهنده (چسب) که در زیر لثه و اطراف دندان قرار دارد به اتصال محکم دندان به استخوان فک کمک می کند.

غدد بزاقی
(Salivary gland):

بزاق دارای 99.5 درصد آب و 0.5 درصد آمیلاز برای شکستن مواد قندی و همچنین مقداری نمک است.
 روزانه حدود 1.2 لیتر بزاق تولید می شود. علاوه بر غدد فرعی که تولید کننده بزاق هستند، 3 غده اصلی برای این منظور شناخته شده اند:

1.غدد بزاقی بناگوشی (Parotid) که در جلو و زیر گوش قرار دارد و بزرگترین غده بزاقی است.

2.غدد بزاقی زیر فکی (Submandibular) که در بخش درونی فک پایین قرار دارد.

3.غدد بزاقی زیر زبانی (Sublingual) که در کف دهان قرار دارد و کوچکتر از دو غده است.

بزاق دارای وظایفی از جمله:
نرم و لزج کردن غذا برای راحتی در بلع و مرطوب نگه داشتن فضای دهان می باشد.

حلق (Pharynx)

این لوله حفرات بینی و دهان را که در ناحیه سر قرار گرفته اند به حنجره و مری در ناحیه گردن متصل می کند. بر اساس جایگاه حلق به سه قسمت تقسیم می شود:

حلق بینی (Nasopharynx) که در پشت حفره بینی قرار دارد.

حلق دهانی (Oropharynx) در پشت حفره دهان قرار دارد.

حلق حنجره ای (Laryngopharynx) در عقب حنجره قرار دارد.

حلق در بدن علاوه بر بلع غذا، عبور نوشیدنی و بزاق در تنفس هم نقش دارد.

زمانی که غذا به طور کامل فشرده شد، به وسیله انتهای زبان به انتهای دهان حرکت کرده و به این عمل بلع می گویند. بلع یک عمل ارادی است که در دو حالت اتفاق می افتد:

.1رایج ترین نوع بلع که در واقع فرم اصلی ان است، بلع غذا بعد از یک دوره جویدن است که در زمان غذا خوردن انجام می شود.

.2اما گاها ماده غذایی بدون جویده شدن بلعیده می شود همانند خورد برخی از قرص ها با آب است که نوشیدن آب قورت دادن را آسان می کند.

به طور کلی انعکاس های خودکار، مراحل بلع را کنترل می کند که در طی این مراحل اپیگلوت ( زائده غضروفی آویزان که در هنگام بلع غذا حنجره را می بندد) مسئول بسته حنجره و کام نرم مسئول بستن بینی است. اپیگلوت با بستن حنجره مانع
از ورود غذا به مسیر تنفسی می شود. همانطور که در تصویر زیر مشاهده میکنید در بالای تصویر اپیگلوت مانند برگی کم رنگ و آویخته دیده می شود که زیر آن یک V
معکوس وجود دارد که همان تارهای صوتی هستند.

مراحل بلع

1.مرحله حلقی

تا قبل از رسیدن غذا به انتهای دهان، اپیگلوت به حالت طبیعی خود یعنی ایستاده وجود داشته و به هوا اجازه می دهد تا از بینی وارد نای شود. در این مرحله مری در حال استراحت است.

2.مرحله مری

در زمان ورود غذا به مری ابتدا حنجره بالا آمده  و به اپیگلوت برخورد می کند در نتیجه نای بسته می شود. از طرفی با بالا آمدن کام نرم در این مرحله نیز حفره بینی بسته خواهد شد. الان شرایط مناسب است که غذا وارد مری شده و به
پایین حرکت کند.

پیام های عصبی از مغز عضلات دهان، حلق، زبان، حنجره و بالای مری را فعال می کنند تا غذا وارد نای نشود. اگر غذا به مسیر تنفسی نای وارد شود واکنش دفاعی سرفه کردن کمک می کند تا غذا از نای خارج شده و از خفگی جلوگیری شود.
مجموعه حرکات مربوط به بلع به صورت ارادی انجام شده و در صورت برخورد غذا به انتهای دهان حسگرها عمل بلع را فعال می کنند.

مری
(Esophagus)

 مری لوله ای عضلانی به طول 25 سانتی متر بوده که حلق را به معده متصل می کند و دارای سه بخش: گردنی، سینه ای و شکمی است. محل اتصال حلق به مری باریک ترین قسمت لوله گوارشی پس از زائده آپاندیس است که در مواقع
غیر از بلع غذا جداره های آن روی هم خوابیده است. مری دارای چهار تنگی است که اجسام خارجی ممکن است در این نقاط گیر کنند.