لمس، چشیدن و بوییدن

لمس، چشیدن و بوییدن

برخلاف گیرنده های فشار، دما و درد که در تمامی نقاط بدن وجود دارند؛ گیرنده های چشایی و بویایی پیچیده و منطقه ای بوده و تحریکات خاصی را بیان می کنند به همین دلیل حس چشایی و بویایی در گروه حواس ویژه قرار گرفته اند.

بویایی (بوییدن)

حس بویایی در گروه حس های شیمیایی قرار گرفته است چرا که قادر خواهد بود وجود مواد شیمیایی را تشخیص داده و جالب است بدانید که حس بویایی توانایی تشخیص 10000 مولکول بو در هوا را دارد. با وجود این که حس بویایی بسیار قوی تر از حس چشایی است اما متاسفانه این حس با
افزایش سن قدرت خود را از دست داده و رو به زوال می رود به همین دلیل است که قدرت حس بویایی در کودکان و جوانان بیشتر از بزرگسالان بوده و آن ها می توانند بوهایی را تشخیص دهند که بزرگترها قادر به تشخیص نیستند. حس بویایی نه تنها برای اعلام خطر همانند فهمیدن بوی
گاز نقش مهمی دارد بلکه با حس کردن بوی غذا و نوشیدنی ها کمک می کند تا از غذا خوردن لذت ببریم. در بالای حفره بینی یک بافت پوششی تخصصی شده به نام  وجود دارد که ناحیه بویایی را به وجود آورده و به فرد کمک می کند تا انواع بو را حس کند. 

پوشش بینی

در داخل حفره بینی شما مژه های باریکی را مشاهده می کنید. این مژه ها از سلول های اپیتلیال خارج شده و رشد می کنند تا ذرات معلق در هوا و انواع بو را به همراه ماده ترشح شده از بینی به انتهای بینی حرکت دهند تا بلعیده شوند.

چگونه بو می کشیم

آیا تا به حال از خود پرسیده اید که ما چگونه بو را حس می کنیم؟ سلول های گیرنده بویایی در سقف حفره بینی دارای انتهای میکروسکوپی مو مانندی هستند که مژک نامیده می شوند. زمانی که مولکول بو وارد بینی می شود این ذرات بو در ترشحات بینی حل شده و به مژک ها برخورد
می کنند. پس از آن در صورتی که مولکول بو به گیرنده خاص خود وصل شود ما می توانیم بو را حس کنیم یعنی یک رابطه قفل و کلیدی بین مولکول بو و گیرنده وجود دارد که باید با انواع خاص خود جفت شوند. پس از این جفت شدن، ایمپالس های عصبی ایجاد شده و پیام به وسیله سلول های
گلومرولی در پیاز بویایی پردازش می شود.

اپیتلیوم بویایی

زمانی که مولکول های بو گیرنده ها را تحریک می کنند، پیامی که ایجاد شده در امتداد رشته عصبی حرکت کرده و از سوراخ های ریز استخوان اتموئید عبور می کنند. استخوان اتموئید جدا کننده حفره بینی از مغز است.

حفره بینی

تصویر زیر دو حفره بینی را از طریق سی تی اسکن سه بعدی نشان می دهد. در این تصویر سه استخوان خمیده در هر طرف و همچنین تیغه میانی به خوبی دیده می شود. این تیغه میانی بینی را به دو حفره تقسیم می کند.

لامسه

گیرنده های میکروسکوپی حسی که در بافت و پوست قرار داشته و حس لامسه را ایجاد می کنند، در واقع انتهای تخصصی شده نورون ها هستند. برخی از گیرنده ها در داخل کپسول قرار داشته و برخی دیگر پوشش ندارند. همچنین با توجه به این که اندازه و شکل سلول های گیرنده حس لامسه
با هم متفاوت است به همین دلیل ما می توانیم انواعی از تحریکات همانند درد، فشار، سرما، گرما و حتی یک تماس ضعیف را حس کنیم. مرکز لمس منطقه باریکی به نام قشر حسی پیکری است که در قشر مغز قرار گرفته است. گیرنده های حسی پس از تحریک، پیام را به نخاع و سپس ساقه مغز
فرستاده و از آن جا به قشر حسی پیکری ارسال می شود تا حس لامسه فعال شود. جالب است بدانید همان گونه که در تصویر مشخص است هر قسمت از قشر حسی پیکری مسئول دریافت برخی از پیام های حسی از پوست است.

چشایی

حس چشایی همانند حس بویایی در گروه حواس شیمیایی قرار گرفته است و زمانی که مواد شیمیایی در بزاق دهان حل می شوند باید به گیرنده های تخصصی به روش قفل و کلید متصل شوند تا بتوانیم مزه ها را تشخیص دهیم. این سلول های چشایی به صورت گروهی در زبان قرار گرفته و جوانه
چشایی را تشکیل می دهند. حس چشایی با مرور زمان رو به زوال می رود به گونه که یک کودک حدود 10000 جوانه چشایی دارد در حالی که این تعداد با افزایش سن تا حدود 5000 کاهش پیدا می کند. بر روی زبان برجستگی های جوش مانند به نام پاپیلا وجود دارد که جوانه های چشایی بر
روی این برجستگی ها و یا میان آن ها قرار گرفته اند. البته برخی از جوانه ها هم در کام، حلق اپیگلوت قرار گرفته اند. پاپیلاهای بزرگ مسیر دره ای شکل V  در انتهای زبان ایجاد می کنند. و جوانه های قارچی و نخی شکل بسیار ریزتر هستند. 

مسیر چشایی

اما اکنون این سوال پیش می آید که چگونه می توانیم مزه ها را حس می کنیم؟ شاخه های سه عصب مغزی موظف هستند که سیگنال های چشایی را از زبان گرفته و مستقیما به مغز انتقال هند.

جوانه های چشایی

زمانی که به تصویر جوانه های چشایی نگاه می کنید شبیه به یک پرتقال به نظر می رسند که هر جوانه از 25 سلول گیرنده و تعداد زیادی سلول محافظ تشکیل شده است. این سلول های گیرنده دارای زوائد مو مانندی هستند که به کمک یک منفذ به سطح زبان مرتبط شده و رشته های آن ها
در قاعده جوانه به هم وصل می شوند.

گیرنده های چشایی

در تصویر زیر که به کمک میکروسکوپ الکترونی به دست آمده است شما می توانید دو جوانه چشایی را ملاحظه کنید. ساختمان مخروطی بنفش جوانه های رشته ای (نخی شکل) و ساختار گرد صورتی جوانه های قارچی شکل هستند

مسیر بویایی و چشایی

اعصاب مغزی کمک می کنند تا حس بویایی و چشایی مستقیما با مغز در ارتباط باشند:

1-پیاز بویایی و عصب بویایی سیگنال های بو را به منطقه ای در قشر گیجگاهی مغز ارسال می کنند.

2-عصب زبانی حلقی و و عصب صورت پیام های چشایی را به مرکز چشایی در قشر مخ منتقل می کنند.

برای افزودن دیدگاه باید شوید.