طرز کار و اثرگذاری هورمون
طرز کار و اثرگذاری هورمون
این سوال حتما برای شما پیش آمده است که هورمون ها چگونه عمل می کنند؟ هورمون های از طریق تغییر فعالیت شیمیایی سلول هدف، اثر خود را نشان می دهند لازم است بیان کنیم که هورمون به هیچ عنوان فعالیت شیمیایی سلول را آغاز نمی کند بلکه میزان
فعالیت در حال انجام را تنظیم می کند.
فعالساز هورمونی
نحوه فعالسازی هورمون بر روی میزان ترشح آن تاثیر می گذارد. اما این فعالسازی و تحریکی که به غده درون ریز دستور ترشح هورمون را می دهد از یک غده به غده دیگر متفاوت است. با ذکر چند مثال این موضوع را توضیح می دهیم:
1-مقدار ماده ای خاص در خون می تواند تاثیر مستقیم روی غده گذاشته و آن را به تولید هورمون وادار کند.
2-ممکن است که یک مکانیسم واسطه در ساختار بازخوری وجود داشته باشد به عنوان مثال مجموعه هیپوتالاموس – هیپوفیز دارای یک واسطه است.
3-غده فوق کلیه دارای محرک دو گانه است به این صورت که ACTH تولید شده از هیپوفیز، قسمت قشری و خارجی فوق کلیه را کنترل کرده و پیام های عصبی ارسالی از هیپوتالاموس قسمت میانی غده فوق کلیه را تحریک می کنند.
4-نوعی دیگر از تحریکات تغییر در سطح مواد معدنی است برای مثال زمانی که کلسیم خون کم می شود، این کاهش کلسیم مانع از ترشح کلسی تونین توسط تیروئید می شود اما از طرف دیگر با تحریک غده پاراتیروئید، منجر به تولید هورمون پاراتورمون و در
نتیجه افزایش کلسیم خون می شود.
کنترل هیپوتالاموس- هیپوفیزی
زمانی که سطح هورمون های جنسی در بدن کاهش می یابد، هورمون های ترشح شده گنادوتروپین ها (GnRH) از هیپوتالاموس به هیپوفیز ارسال می شوند. سپس هیپوفیز هورمون گنادوتروپیک ترشح کرده و در نتیجه فعالیت غدد جنسی زیاد می شود.
روش های کنترل هورمون
به طور کلی دو نوع هورمون از نظر ساختار شیمیایی وجود دارد که هر دو نوع هورمون شبیه به هم کار می کنند به این معنا که از طریق بیوشیمیایی باعث تغییر میزان تولید ماده ای مشخص می شوند و این کار را با کاهش یا افزایش تولید یک آنزیم که
سرعت ساخت آن ماده را کنترل می کند، انجام می دهند:
1-هورمون های پروتئینی
این هورمون ها از اسید های آمینه ساخته می شوند. هورمون های پروتئینی قابلیت انحلال در آب را داشته و در نتیجه نمی توانند از چربی های موجود در غشای سلولی عبور کنند. نحوه عمل این هورمون بدین صورت است که ابتدا به گیرنده های خاص و ثابت
خود در غشای سلول چسبیده و آنزیم کنترل کننده فعالیت های بیوشیمیایی سلول را فعال می کنند.
2-هورمون های استروئیدی
این دسته از هورمون ها از استروئید ساخته شده و قابلیت انحلال در چربی را دارند در نتیجه می توانند از غشا عبور کرده و وارد سیتوپلاسم شوند. لذا گیرنده های هورمون استروئیدی در داخل سلول قرار گرفته است. هورمون های استروئیدی به گیرنده
متصل شده و وارد هسته می شود در نتیجه می توانند ژن های سازنده آنزیم ها را فعال کرده و منجر به تولید آنزیم شوند.
روش های گزارش بازگشتی
روش های گزارش بازگشتی (روش حلقه ای) مسئول کنترل سطح هورمون ترشح شده در خون هستند. این روش ها همانند ترموستات عمل می کنند. ترموستات وظیفه کنترل دمای دستگاه را برعهده داشته و این روش ها میزان هورمون خون را تعیین کرده و به واحدهای
کنترل گزارش می دهند. واحد کنترل بسیاری از هورمون ها مجموعه هیپوتالاموس- هیپوفیز است. در صورتی که میزان هورمون خون کمتر از مقدار طبیعی باشد، واحد کنترل مقدار آن را زیاد می کند. برای مثال در صورتی که بدن با کمبود هورمون تیروئید روبرو شود، هیپوتالاموس TRH را
تولید کرده که این هورمون هیپوفیز را تحریک می کند و نهایتا TSH ترشح می شود. اما اگر میزان هورمون خون از مقدار طبیعی بیشتر باشد، واحد کنترل مقدار آن را کم می کند . برای مثال در مورد همین هورمون تیروئید اگر مقدار هورمون زیاد شود، گزارش بازگشتی منفی ایجاد خواهد
شد که منجر می شود میزان تولید TRH کم شده و نهایتا میزان تولید هورمون تیروئید کم شود.
