بلوغ (رسش)
بلوغ (رسش)
در دوران بلوغ تغییرات هورمونی در بدن رخ می دهد که منجر به تحریک رشد بدنی، تغییرات رفتاری و رشد اندام های تولید مثلی می شود. این تغییرات از زمانی رخ می دهد که هورمون های آزاد کننده گنادوتروبین (GNRH) هیپوتالاموس بر روی غده هیپوفیز عمل کند. در زمان بلوغ در
هر دو جنس تغییرات روانشناختی و هیجانی به وجود می آید.
بلوغ دختران
تغییرات بلوغ در دختران در سن 11-10 سالگی رخ می دهد اگرچه در برخی از افراد این تغییرات در سن 13 سالگی دیده می شود ولی در کل بلوغ از 16 سالگی دیرتر نمی شود. امروزه سن بلوغ زودتر شده است برای مثال صد سال پیش اولین قاعدگی در دختران در سن 15 سالگی رخ می داد ولی
الان این سن به 13 یا کمتر کاهش پیدا کرده است. دو هورمون استروژن و پروژسترون در دختران باعث بروز بلوغ ی شوند هنوز دانشمندان نمی دانند چه عاملی باعث شدن آزاد شدن هورمون GNRH از هیپوفیز و شروع بلوغ می شود اما معتقدند که عوامل اجتماعی، روانی و تغذیه ای بر ترشح
آن اثر دارد.
علائم بلوغ در دختران
1-بزرگ شدن پستان ها اولین نشانه بلوغ در دختران است. منطقه اطراف نوک پستان حجیم و برجسته شده و مقدار کمی بافت پستانی در زیر آن باقی می ماند.
2-رشد موها در زیر بغل و ناحیه شرمگاهی نیز از علائم دیگر بلوغ هستند.
3-ضخیم شدن موهای پا
4-چرب شدن موها و بدن و همچنین امکان بروز آکنه
5-تحت تاثیر ترشح هورمون های زنانه و در نتیجه پخش شدن دوباره چربی در بدن منجر می گردد لگن خاصره بزرگ و کمر باریک شود.
6-در نهایت قاعدگی
7-خستگی، نوسانات اخلاقی و تندخویی نیز ممکن است در دختران بروز کند.
تغییرات بدنی در بلوغ دختران
در ابتدای بلوغ سرعت رشد زیاد بده و در 12 سالگی به اوج خود می رسد که در این زمان دخترها 9/8 سانتیمتر رشد می کنند. اما رشد در بین 16-14 سالگی کند و یا متوقف خواهد شد. علت این موضوع این است که با ترشح هورمون، صفحه رشد اپی فیزی استخوان های دراز استخوانی شده
و در نتیجه این صفحه از این زمان به بعد تحت تاثیرهورمون رشد نخواهد بود.
بلوغ پسران
بلوغ پسران دیرتر از دختران و در سن 13-12 سالگی شروع می شود. در اغلب موارد نشانه های بلوغ در 14 سالگی بروز کرده و در 18-17 سالگی به پایان مرحله بلوغ می رسند.
علائم بلوغ پسران
1-بزرگ شدن بیضه ها و مجرای تولید مثلی
2-رشد موها در آلت تناسلی و زیر بغل
3-افزایش حجم ماهیچه ها
4-رشد پستان ها
5-بزرگ تر و ضخیم تر شدن غضروغف حنجره در اثر تولید هورمون تستوسترون و در نتیجه درازتر و ضخیم تر شدن تارهای صوتی که نهایتا منجر به ارتعاش تارهای صوتی با بسامد پایین و ایجاد صدای بم تر خواهد شد.
6-رشد موهای صورت که ممکن است با بروز آکنه همراه باشد. موهای صورت شروع بع ضخیم شدن می کنند.
7-چرب شدن بدن و عرق کردن که بیشتر از دختران درگیر این موضوع می شوند.
8-افزایش قابل توجه حجم عضلات
9-رشد موهای سینه تا 30 سالگی که برخی از مردان سینه کم مو یا بدون مو دارند.
10-نشانه کمال جنسی در پسران انزال است. ممکن است آلت تناسلی در پسران از زمان تولد توانایی سفت شدن داشته باشد اما گردش تستوسترون در بدن آن ها فقط به تولید اسپرم منجر می شود و در دوران بلوغ توانایی انزال پیدا می کند. اسپرم ها در بیضه رشد می کند. به مرور زمان
اسپرم ها از سلول های پشتیبان فاصله گرفته و وارد لوله اسپرم ساز و اپیدیدیم می شوند. این دوره حدود 74 روز طول می کشد.
تغییرات بدن در بلوغ پسران
اگر چه رشد در پسران دیرتر از دختران رخ می دهد ولی سریع تر و طولانی مدت تر بوده و در نتیجه قد پسرها از دخترها بلندتر می شود. یک پسر متوسط 15-14 ساله نسبت به یک دختر متوسط در همین سن، قد بلندتر، سنگین وزن تر و قوی تر است و باز هم رشد می کند.
کنترل هورمون مردانه
کنترل هورمون به وسیله پس خورد تنظیم می شود ؛ یعنی هرگاه ماده مورد نیاز به اندازه کافی ساخته شد ترشح هورمون قطع می شود و تولید ان ماده متوقف می گردد. تولید اسپرم و ساخت هورمون به وسیله حلقه بازخوردی که در ان بیضه ها؛ هیپوتالاموس و هیپوفیز دخالت دارند کنترل
می شود. هیپوفیز با ترشح FSH و LH کار بیضه ها را کنترل می کند . ترشح این دو هورمون به ترشح GNRH که از هیپوتالاموس ازاد می شود وابسته است . این فرایند تحت کنترل منفی قرار دارد ؛ یعنی افزایش تستوسترون باعث کاهش FSH می شود.
کنترل هورمون زنانه
هورمون های جنسی زنانه به شدت وسیله هیپوتالامو و هیپوفیز کنترل مو شوند. ساعت زیستی که دوره زنانگی را تنظیم می کند. ترشح دوره ای GNRH دارد. این هورمون ترشح FSH و LH از هیگوفیز را تنظیم می کند . این هورمون ها بازخوردهایی به هیپوتالاموس و هیپوفیز می فرستند.
اختلال در ترشح GNRH باعث ترشح ناکافی FSH و LH در نتیجه عملکرد غیرطبیعی تخمدان ها می شود .
دوران قاعدگی
قاعدگی اصلی ترین نشانه رسیدن یک دختر به کمال جنسی است . در هر ماه برای چندروز به اصطلاح (پریودشدن) پیش می اید؛ یعنی مقداری خون از راه واژن دفع می شود. این خون ریزی به معنی ریزش لایه پوشاننده رحم است که در ابتدای هردوره رخ می دهد. این بافت پوشاننده دوباره
ضخیم می شود تا جایگاه مناسبی برای کاشته شدن سلول تخم باشد. در ابتدای دوره از غده هیپوفیز FSH ترشح می شودو فولیکول های تخمدان را تحریک می کند.فولیکول استرادیول که شکلی از استروژن است ترشح می کنند.ترشح این ماده ترشح LH راتحریک می کند. LH باعث رسیدن تخمک و ضعیف
شدن دیواره فولیکول می شود. در نتیجه تخمک رسیده (اووم) ازاد می شود . اینکه کدام یک از تخمدان ها این مسیر را طی میکند کاملا تصادفی است . اگر تخمک رسیده با اسپرم لقاح پیدا می کند. جنین دردیواره رحم کاشته می شودو با ترشح HCG پیام هایی مبنی بر حضور خود در رحم می
فرستند. در ازمایش های بارداری این هورمون اندازه گیری می شود. HCG باعث باقی ماندن و از بین نرفتن جسم زرد و در نتیجه ادامه یافتن ترشح پروژسترون می شود اما در صورت اتفاق نیفتادن حاملگی و نبودن HCG ؛ جسم زرد از بین می رودو ترشح پروژسترون قطع می شود . در نتیجه
قطع پروژسترون قاعدگی و خون ریزی پیش می اید. بعد از این مجددا FSH افزایش می یابد. دورباره یک فولیکول رشد می کند و این دوره تکرارا می شود.
