دستگاه غدد درون ریز

اسامی دیگر :
درون ریز

دستگاه غدد درون ریز تولید کننده هورمون هایی هستند که وظیفه جابجایی پیام های بنیادین را در بدن بر عهده دارند. این پیام ها نقش مهم و گسترده ای دارند و فرآیندهای بدن را از تولید انرژی در یک سلول تا رشد کامل بدن کنترل می کنند. به همین
دلیل است که دستگاه غدد درون ریز در اطلاعات بدن نقش مهم و عمده ای دارد. این دستگاه اغلب در سایه مغز و نخاع قرار گرفته است. هورمون ها، پیام رسان های شیمیایی بدن هستند که به وسیله غده های درون ریز تولید شده و با ورود مستقیم به جریان خون، به سلول های هدف منتقل
می شوند. سلول هدف به سلولی گفته می شود که هورمون بر روی آن اثر گذاشته و فعالیت های آن را تنظیم می کند. هورمون ها سلول های هدف خاص خود را داشته و فقط بر روی اندام های خاص تاثیر می گذارند علت اختصاصی عمل کردن هورمون ها، شکل مولکولی خاص هورمون هاست که باعث می
شود فقط با گیرنده خاصی بتوانند جفت شوند. غده هایی که دستگاه غدد درون ریز را تشکیل می دهند در قسمت های مختلف بدن و یا گاها در اندام هایی همانند تخمدان، بیضه ها یا قلب قرار گرفته اند.

تفاوت دستگاه غدد درون ریز با دستگاه عصبی

اگر چه این دو دستگاه در مغز قرار داشته و فعالیت های یکدیگر را کامل می کنند، ولی تفاوت هایی با هم دارند:

1.دستگاه عصبی به کمک سیگنال های الکتریکی و دستگاه غدد درون ریز به کمک هورمون ها تنظیم و هماهنگ کردن کارکردهای بدن را انجام می دهند.

2.سرعت فعالیت این دو دستگاه با هم متفاوت است. به گونه ای که دستگاه عصبی در کمتر از ثانیه عمل کرده و اثر آن سریعا از بین می رود در حالی که برخی از هورمون ها دیر اثر می کنند اما اثر آن ها ساعت ها، هفته ها و حتی سال ها باقی خواهد
ماند.

فرآیندهایی که توسط هورمون ها تنظیم می شوند شامل:

1.شکستن مولکول ها در متابولیسم، 2.تعادل مایعات، 3.تولید ادرار، 4.رشد استخوان ها، 5.تولید مثل

ترشح هورمون ها تحت تاثیر عواملی چون میزان مواد موجود در خون و ورودی های دستگاه عصبی است. 

هیپوتالاموس

این غده مجموعه ای از سلول های عصبی است که عامل ارتباط اصلی میان اعصاب و هورمون ها بوده و هورمون های کنترل کننده را که به هیپوفیز می روند تولید می کنند.

هیپوفیز

هیپوفیز به دلیل این که غده های دیگر را کنترل می کند تحت عنوان غده استاد یا غده رهبر معروف است.

غده تیروئید (THYROID GLAND)

تیروئید که در قسمت جلوی گردن و در بالای نای قرار گرفته ، فاقد مجرا بوده و حدود 20 گرم وزن دارد. دارای دو لوب چپ و راست است که توسط تنگه یا ایستموس به یکدیگر متصل می شوند.   تنظیم میزان متابولیسم ، مصرف انرژی و ضربان قلب برعهده
این غده است. تنظیم سوخت و ساز بدن بر عهده گره های توپ مانند سلول های فولیکولار تیروئید است که این عمل را با تولید تیروکسین ( T3و T4( انجام می دهند. در تالاموس هورمون آزاد کننده تیروتروپین تولید می شود که این هورمون، هورمون تحریک کننده تیروئید را کنترل کرده
و در نتیجه تیروئید را برای فعالیت بیشتر تحریک می کند که بر سوخت و ساز سلول ها تاثیر خواهد گذاشت.

غده های پاراتیروئید (PARATHYROID)

این غده های 4 تایی در پشت لوب های تیروئید در قسمت بال ها و پشت نای قرار گرفته که تعداد و محل دقیق این 4 غده متغیر است. پاراتیروئید از طریق هورمون پاراتورمون (PTH) در تنظیم کلسیم خون و افزایش آن نقش دارند. پاراتورمون در چند عمل
منجر به افزایش کلسیم خون می شود:

1. پاراتورمون با تاثیر بر روی استخوان ها باعث آزادسازی ذخیره کلسیم آن ها می شود.

2.بر روی روده ها تاثیر می گذارد  در نتیجه میزان جذب کلسیم غذا افزایش خواهد یافت. 

3.همچنین این هورمون با تاثیر بر کلیه ها از دفع کلسیم از طریق ادرار جلوگیری می کند.

غده پینه آل 

این غده که به اندازه یک لوبیا و یا نخود در وسط مغز درست در پشت تالاموس قرار دارد، پینه آل با دوره خواب – بیداری در طول 24 ساعت ارتباط داشته و محرک آن تاریکی است به گونه ای که با وجود نور فعالیت این غده قطع می شود. در زمان روشنایی،
نور به کمک پیام های شبکیه به غده پینه آل رسیده و بیداری را به آن اعلام می کند. اما در زمان تاریکی این پیام ها قطع شده و هورمون خواب به نام هورمون ملاتونین تولید می شود. این هورمون تنظیم کننده دوره های بدن مانند خواب و رشد اندام های جنسی را بر عهده دارد. روزانه
میزان ملاتونین در بدن کم و زیاد شده و در تاریکی یا شب مقدار آن افزایش خواهد یافت.

غده تیموس

این نوع غده سه هورمونی که در رشد گلبول سفید نوع T نقش دارند را تولید می کند. 

قلب

هورمون (ANP (Atrial natriuretic peptide یا پپتید ناتریورتیک دهلیزی ترشح شده و منجر به تعادل مایعات بدن می شود.

غده فوق کلیه (Gland suprarenal) 

غده فوق کلیه دارای قسمت  مرکزی (Medulla) و قشری (Cortex) است:

 بخش قشری فوق کلیه هورمون هایی نظیر آلدسترون، کورتیزول و آندوژن ها را ترشح می کنند. روند تولید به این صورت است که ابتدا هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH) غده فوق کلیه را تحریک کرده و سپس هورمون استروئیدی ساخته می شود.  این هورمون
استروئید میزان سدیم، گلوکز و پتاسیم خون، پاسخ هیجانی، مصرف چربی، قند، پروتئین و مواد معدنی را تنظیم کرده و باعث تعادل مایعات بدن می شود. به طور کلی هورمون های استروئیدی شامل سه ماده هستند:

گلوکوکورتیکوئیدها همانند کورتیزول که سوخت و ساز بدن را تحت تاثیر قرار می دهند.

مینرالوکورتیکوئیدها همانند آلدسترون که مسئول حفظ نمک و آب در بدن هستند.

گنادوکورتیکوئیدها که بر روی تخمدان و بیضه ها تاثیر می گذارند.

قسمت مرکزی یک غده کاملا جدا بوده که رشته های عصبی آن به اعصاب دستگاه سمپاتیک ارتباط دارند. این قسمت غده فوق کلیه اپی نفرین و هورمون های آماده کننده فرد برای شرایط مختلف را تولید می کند.  قسمت مرکزی رشته های عصبی را از هیپوتالاموس
از طریق دستگاه عصبی سمپاتیک دریافت می کند. 

کلیه

کلیه ها با ترشح اریتروپویتین باعث تولید سلول های خونی در مغز استخوان می شوند.

معده

معده هورمون هایی را تولید می کند که تحریک کننده ترشح آنزیم های گوارشی بوده و به هضم غذا کمک می کند.

پانکراس

پانکراس یک غده دو منظوره است به این معنا که توسط دو دسته سلول، دو عمل متفاوت توسط پانکراس مدیریت می شود:

1. سلول های آسینار

پانکراس در این سلول ها، آنزیم های گوارشی تولید کرده و همچنین کارکرد درون ریز هم دارد.

2.جزایر لانگرهانس 

در پانکراس قسمت هایی به نام جزایر لانگرهانس وجود دارد که از میلیون ها دسته سلول در بین سلول های آسینار تشکیل شده است. تولید کننده انسولین (کاهنده قند خون) و گلوکاگون (افزاینده قند خون) بوده و انرژی بدن را کنترل می کند. سلول های
بتا تولید کننده هورمون انسولین هستند که باعث برداشتن گلوکز از خون توسط سلول ها شده و همچنین برای ذخیره کردن گلوکز در کبد، سرعت تبدیل گلوکز به گلیکوژن را افزایش می دهد. این اعمال نهایتا منتج می شود که هورمون انسولین قند خون را کم کند. سلول های آلفا گلوکاگون
را تولید می کنند که این هورمون دقیقا عکس انسولین عمل می کند به این معنا که قند خون را زیاد خواهد کرد.  سلول های آلفا و بتا و ترشح انسولین و گلوکاگون توسط هورمون سوماتوستاتین تنظیم می شوند که این هورمون از طریق سلول های دلتا ساخته خواهند شد. جزیره های پانکراسی
جزیره های کوچک متشکل از سلول های آلفا، بتا و دلتا هستند که سلول های آسینی آن ها را احاطه کرده اند. 

روده

در این قسمت هورمون هایی تولید می شود که بر آنزیم های گوارشی موثر هستند.

بیضه ها

از این غده ها هورمون های مردانه به نام تستوسترون تولید می شود که وظیفه این هورمون رشد اندام های جنسی، تولید اسپرم و صفات ثانویه جنسی است.

تخمدان ها

هورمون های زنانه استروژن و پروژسترون از تخمدان تولید شده و باعث رها شدن تخمک و افزایش ضخامت رحم می شوند. 

برای افزودن دیدگاه باید شوید.