سرطان

سرطان

سرطان تنها یک بیماری نیست بلکه گروهی از بیماری ها و ناهنجاری های را به دنبال دارد. تقریبا علت اساسی همه سرطان ها یکی بوده و ناشی از تکثیر غیر قابل کنترل سلول های بدن است چرا که سیستم کنترل طبیعی آن ها آسیب دیده است. ریشه این مشکل، خطاهای ژنی هستند که از
والدین به ارث رسیده است. لازم به ذکر است که پیر شدن سلول ها و یا قررا گرفتن در معرض مواد سرطان زا نیز می تواند باعث بروز سرطان گردد.

تومورهای سرطانی (بدخیم)

در حالت طبیعی سلول های بدن به صورت کنترل شده ای تکثیر شده و جایگزین هم می گردند. اما یک تومور بدخیم یا سرطانی، توده ای است که بیش از اندازه و با سرعت تکثیر شده و عملکرد طبیعی بافت خود را ندارند. این توده ممکن است بافت های اطراف خود را تخریب کرده و به سایر
نقاط بدن سرایت نماید. در چنین شرایطی سلول های تومور از نظر اندازه و شکل، غیر طبیعی و نامنظم بوده و شباهت زیادی به بافتی که از آن حاصل شده اند ندارند. همین اندازه و شکل غیر طبیعی سلول ها، به تشخیص سرطان کمک خواهد کرد. همزمان که تومور بزرگ می شود، سلول های طبیعی
را کنار زده و به عصب بافت فشار حاصل وارد می کند. در نهایت این فشار باعث تراوش رگ های خونی و لنفی خواهد شد. با توجه به این که تومورهای بدخیم می توانند در بدن پخش شوند لذا حتما باید تومور بدخیم از خوش خیم تشخیص داده شود.

تقسیم سلول های سرطان

در تصویر زیر شما می توانید یک سلول سرطانی در حال تقسیم را ملاحظه کنید که دارای ماده ژنتیکی تخریب شده بوده و اگر به حال خود رها شود، به صورت غیر قابل طبیعی رشد خواهند کرد. 

مراحل بروز سرطان بدخیم:

1-سلول های غیر طبیعی و سرطانی به سرعت راه خود را در میان سلول های طبیعی پیدا می کنند. این سلول ها بزرگ بوده و یا هسته درشتی دارند. 

2-همزمان با رشد غیر طبیعی سلول ها، تومور سرطانی نیز رشد کرده و بزرگ می شود.

3-در داخل تومور سرطانی رسوب های سفت کلسیم تشکیل می شوند.

4-تومورهای اغلب در لایه اپیتلیال تشکیل شده و بافت ها و اندام ها را می پوشانند. تومور باعث خراش در لایه اپیتلیال و در نتیجه بروز زخم خواهد شد.

5-سلول های سرطانی باعث تخریب رگ های نازک و خونریزی می شود.

6- از آنجایی که تومور به عصب فشار وارد می کند، بافت دردناک خواهد شد.

7-سلول های سرطانی رشد پیچک مانند دارند به این معنا که به بافت های اطراف خود سرایت کرده و کارکرد بافت را تحت تاثیر قرار می دهد. رگ های خونی مهمترین راه انتشار سرطان در بدن هستند و رگ لنفی نیز همانند رگ های خونی در این کار تاثیر دارند.

تومورهای غیر سرطانی (خوش خیم)

تومورهای خوش خیم به تغییرات سلولی گفته می شود که فقط تعداد سلول زیاد می شود ولی عملکرد بافت بدون تغییر باقی خواهد ماند. با توجه به این که این سرطان نمی تواند به بافت های اطراف سرایت کند و مشکلی ایجاد نمی کند، لذا نیاز به درمان ندارد چرا که درمان ممکن است
خطرهای کوچکی را ایجاد کند. اگر تومورهای بزرگ شوند به دلیل فشاری که به بافت ها وارد می شود، به درمان نیاز است.

ساختار تومور خوش خیم

اغلب تومورهای خوش خیم در داخل کپسول فیبروزی قرار گرفته اند که این پوشش مانع از انتشار سلول های سرطان می شود. سلول های تومورهای خوش خیم از نظر اندازه و شکل، منظم و بسیار شبیه به سلول های طبیعی هستند که از آن منشا گرفته اند  ولی کارکرد طبیعی ندارند. در این
نوع سرطان ممکن است که بافت های اطراف تخریب شوند ولی مورد حمله تومورها قرار نمی گیرند. تومورهای خوش خیم با کمک رگ های خونی اکسیژن و مواد غذایی خود را به دست می اورند و سرعت رشد آن ها بسته به تغییرات ژنتیکی سلول دارد.

سرطان چگونه آغاز می شود؟

سرطان معمولا در اثر مواد سرطان زا (کارسینوژن) همانند تنباکو و برخی از ویروس ها به وجود می آید که در این میان خطاهای ژنی وراثتی نیز بسیار موثر هستند. در واقع عوامل ایجاد کننده سرطان بخشی از DNA که دارای ژن های خاصی به نام آنکوژن هستند، تخریب کرده و باعث بروز
سرطان می شوند. آنکوژن ها فرآیند های حیاتی سلول شامل تقسیم سلولی، رشد، ترمیم ژن های آسیب دیده و توانایی خود محدود کنندگی خطاهای سلولی را کنترل می کنند. اغلب ژن های آسیب دیده در روند متابولیسم ترمیم می شوند ولی متاسفانه برخی از آن ها در اثر برخورد با مواد سرطان
زا تغییر کرده و یا دچار جهش می شوند که در هر دو حالت، کارکرد طبیعی بدن خود را از دست خواهند داد. زمانی که آنکوژن آسیب می بیند ممکن است به سازنده مواد جانشین در سلول تبدیل شوند. این مواد همانند قفل و کلیدهای مولکولی عمل کرده سلول را به سمت کارکرد غیر طبیعی
سوق می دهد. در نتیجه سلول سرطانی شده و با تکثیر شدن، تومور ایجاد می شود.

به طور کلی محل ایجاد سرطان به شرح زیر است:

1-ابتدا مواد سرطان زا مدام سلول ها را بمباران کرده و ممکن است ژن ها را تحت تاثیر قرار دهد. معمولا این آسیب ها محدود بوده و ترمیم می شوند.

2-تخریب آنکوژن و ترمیم آن ها ادامه پیدا می کند برخی از آن ها به مرور زمان در اثر برخورد طولانی مدت با مواد سرطان زا، به صورت دائمی آسیب خواهند دشد.

3-در نهایت برخی از آنکوژن ها برای همیشه تغییر کرده و کارهای اصلی سلول به شکل جبران ناپذیری تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. در این زمان سلول از محدوده خود خارج شده و سرطانی می شود.

شکل گیری تومور

فقط کافی است یکی از سلول ها دچار تغییر سرطانی شود تا به تومور تبدیل گردد. این سلول خودسر شروع به تقسیم کرده و در ابتدا دوتا، سپس چهار تا و تکثیر به همین ترتیب ادامه پیدا خواهد کرد. سلول بعد از 4 بار دو برابر شدن 16 عدد و بعد از 10 بار دو برابر شدن 1000 سلول
ایجاد می کند که  سرعت تقسیم شدن سلول بستگی به نوع تومور دارد ولی معمولا از یک ماه تا دو ماه نوسان دارد. متاسفانه همه سلول های جدید تغییرات سرطانی را به ارث خواهند برد. یک تومور سفت زمانی قابل تشخیص است که 30-25 بار دو برابر شده و در این زمان حدود یک میلیارد
سلول سرطانی دارد. 

چگونگی گسترش سرطان

مهمترین مشخصه یک تمور بدخیم، توانایی آن در پخش شدن در بدن است که تنها به اندام های مجاور ختم نمی شود بلکه می تواند تمامی قسمت های بدن را درگیر نماید. به پخش شدن سلول های سرطانی در بدن متاستاز می گویند. تومور آغاز گر تومور اولیه و تومورهایی که بعدا در بدن
پخش می شوند تومور ثانویه (متاستاز ها) نام دارند.  از آنجایی که تومور اولیه تمایل دارد در هر نقطه ای متاستاز داشته باشد، لذا به همین دلیل تومورهای ثانویه به وجود می آیند وگرنه ایجاد ن ها تصادفی نخواهد بود. برای مثال سرطان پستان تمایل دارد در استخوان و شش ها
پخش شود. برای متاستاز لازم است سلول موانع موجود بر سر راه خود همانند گلبول های سفید یا سلاح های دیگر دستگاه ایمنی بدن را بردارد. 

مسیرهای متاستاز سلول های سرطانی

دو مسیر اصلی برای گسترش و متاستاز سلول های سرطانی وجود دارد:

گسترش از راه خون

سرطان های اولیه معمولا در قسمتی از بدن پخش می شوند که خون رسانی به خوبی در آنجا انجام می گیرد. برای مثال می توان به شش، کبد و مغز اشاره نمود که در این میان کبد بیشترین و غنی ترین شبکه خونی را دارد زیرا هم از غلب و هم از روده ها خون دریافت می کند. سلول های
سرطانی پس از رسیدن به بافت های سالم، اقدام به ایجاد ساختار خونرسانی ویژه خود خواهند کرد برای این کار به رگ های خونی حمله می کنند.  زمانی که سلول سرطانی به مویرگ ها رسید، با تولید مواد شیمیایی آن ها را تحریک می کند تا بتواند از رگ ها  خارج شده و به بافت ها
نشت کند. به مجموعه اقداماتی که منجر به ایجاد ساختار خونی جدید می شود، آنژیوژنزیز می گویند. 

گسترش از راه لنف

دستگاه لنفی شبکه ای از رگ های دارای مایع لنف و گره های لنفی دارای گلبول های سفید است. سلول های سرطانی از طریق رگ لنفی وارد گره لنفی شده و در آنجا تومور ایجاد می کنند. خوشبختانه برخی از سلول ها توسط گلبول های سفید تخریب شده و انتشار آن ها برای مدتی متوقف
می شود. مراحل گسترش از راه لنف به صورت زیر است: 

1-همزمان با رشد سلول های سرطانی و حمله آن ها به بافت های اطراف، رگ های لنفی نیز در معرض حمله قرار می گیرند. سلول های سرطانی وارد رگ های لنفی شده و به کمک مایع لنفی به گره های لنفی می رسند.

2-برای ایجاد یک تومور در گره لنفی، فقط یک سلول سرطانی کافی است. در این گره ها ممکن است سلول های ایمنی برخی از سلول های سرطانی را از بین برده و تا مدتی از پیشرفت سرطان جلوگیری کنند.

3-همزمان با رشد سلول های سرطانی، برخی سلول های سرطانی دیوراه رگ ها را پاره کرده و وارد خون می شوند. در نتیجه سلول ها با کمک جریان خون در بدن جابجا می شود.

4-از آنجایی که سلول های سرطانی از گلبول های قرمز بزرگ تر هستند در نتیجه در رگ های ریز گیرد کرده و در این نقطه تکثیر می شوند. در این شرایط به بافت های کنار فشار وارد شده و در نتیجه تومور ثانویه تشکیل می شود.