ساختمان کلیه

اسامی دیگر :
kidney-کپسول بومن-گلومرول-لوله جمع کننده ادرار-ناف کلیه-پاپیلا-ستون کلیه-هرم کلیه-آوران-وابران-لوله خمیده نزدیک-لوله خمیده دور-هنله

نام علمی :
Kidney

کلیه ساختمان لوبیایی شکلی داشته که در جدار خلفی شکم، در طرفین ستون مهره ها و در خلف صفاق واقع شده است.  هر کلیه حدود 11 سانتی متر طول و 6 سانتی متر عرض و 3 سانتی متر ضخامت داشته و وزن کلیه در مردان و زنان به ترتیب  150 و 135 گرم
می باشد. کلیه راست بدلیل وجود کبد پایین تر از کلیه چپ قرار دارد و کلیه چپ کمی بالاتر و باریک تر بوده و به خط وسط نزدیکتر است.
 قطب بالایی کلیه ها گرد و نزدیک به خط وسط است که در هر طرف با غدد فوق کلیوی مجاورت دارد. لبه خارجی کلیه محدب و لبه داخلی آن مقعر است.
هر کدام از کلیه ها توسط سه لایه محافظت می شوند:
1.فاسیای کلیه (Renal fascia): پوششی محکم از جنس بافت پیوندی رشته ای است که به عنوان لایه بیرونی است.
2.کپسول چربی: لایه میانی است که از جنس بافت چربی است.
3.کپسول کلیه: لایه داخلی کلیه است که لایه ای فیبروزی سفید رنگی است.
بدنه اصلی کلیه از سه لایه تشکیل شده است:
1.قشر کلیه که پر از نقطه های مویرگی به نام گلومرول و کپسول کلیه است و ظاهری نقطه نقطه دارد.
2.لایه میانی که دارای مویرگ ها و لوله های سازنده ادرار است.
3.لایه سوم فضای مرکز است که ادرار در آنجا جمع آوری شده و به آن لگنچه کلیه گفته می شود.
برش طولی  کلیه سه بخش اصلی قابل رویت است:
1.قشر (Cortex): ناحیه کمرنگ خارجی که کپسول های بومن و لوله های خمیده دور و نزدیک در آن قرار دارند
2. مغز کلیه (Medulla): ناحیه پررنگ داخلی که قوس های هنله و لوله های جمع کننده ادرار در آن قرار دارد.
3.سینوس یا ناف کلیه: نقطه ورود رگ ها و حالب به کلیه را ناف کلیه می گویند.
ساختمان نفرون
هر واحد کلیوی که نفرون نامیده می شود، نفرون در قشر و مغز کلیه کشده شده و هر کلیه دارای حدود 1 میلیون نفرون است در هر نفرون، گلومرول ها، کپسول و لوله های نزدیک و دور و مجاری کوچک جمع کننده ادرار قدری دورتر قرار گرفته اند. پس از آن حلقه های هنله و لوله های بزرگتر
جمع کننده ادرار قرار گرفته است.
قسمتی از مدولای کلیه که از ده هرم مخروطی شکل تشکیل شده است هرم کلیه می گویند و از پیشروی قشر کلیه در لا به لای هرم ها ، ستون های کلیه (Bertin’s column)  تشکیل می شود. راس هرم کلیه را پاپیلای کلیه می گویند.
هر نفرون از دو لوله تشکیل شده است:
1.رگ های خونی
2.لوله های سازنده ادرار
هر دو لوله دارای مسیرهای پیچیده در قشر و مدولا هستند. رگ های خونی، سرخرگ های آوران (این سرخرگ خون تازه را به گلومرول می برد) هستند که به چند فرم تغییر می کنند:
1.در هنگام ورود مجموعه ای از مویرگ ها به نام گلومرول را می سازند. گلومرول توده مویرگی توپ مانند در آغاز یک نفرون بوده و مایع تصفیه شده را ترشح می کند که این مایع در یک ساختار فنجانی شکل به نام کپسول بومن که در اطراف گلومرول قرار دارد جمع می شود.
2.هنگام ترک، گلومرول به سرخرگ های وابران (این رگ موظف است خون را از گلومرول به شبکه مویرگی به اطراف لوله ها  ببرد)
تبدیل می شود.
3.در ادامه سرخرگ های وابران به مویرگ ها اطراف لوله ای و در نهایت به سیاهرگ که خون را بیرون می برد تبدیل می شود.

لوله کلیه نیز در طول مسیر تغییر می کند به این صورت که:
1.لوله کلیه ابتدا با کپسول بومن شروع می شود.
2.در ادامه لوله خمیده نزدیک (این لوله موظف است که مواد تصفیه شده گلومرول را از کپسول بومن منتقل می کند)، وارد قسمت مدولا شده و دوباره به سمت قشر بر می گردد. در این رفت و برگشت لوله U هنله را می سازد.
3.هنگام ورود مجدد لوله به قشر کلیه، لوله خمیده دور (این لوله بیشترین مقدار ادرار تولید شده را به لوله های جمع کننده می برد) نامیده می شود و در نهایت به یکی از لوله های جمع کننده ادرار (این لوله بزرگترین مجرای جمع کننده ادرار است که به وسیله لوله های کلیه تغذیه
می شود) می پیوندد.

ساخت ادرار
مواد زائد و آب ادرار را تولید می کنند و حجم و ترکیبات ادرار به گونه ای است که ثبات محیط داخلی بدن حفظ گردد. مواد زائد خون در زمان عبور از نفرون جدا شده و در همین حال آب و بعضی مواد دوباره به جریان خون وارد خواهند شد. در نهایت زمانی که مایع تصفیه شده به لوله
های جمع کننده برسد، به ادرار تبدیل خواهد شد.
تمامی پلاسمای بدن در هر ساعت دو بار تصفیه شده و روزانه حدود 150 لیتر مایع در گلومرول تصفیه می شود که از این میزان حدود 99 درصد جذب شده و حدود 5/1 لیتر به ادرار تبدیل خواهد شد. تولید ادرار تحت کنترل هورمون ضد ادراری (ADH) یا وازوپرسین است که از هیپوفیز ترشح
می شود.
مراحل ساخت ادرار
1.ابتدا خون وارد نفرون می شود که خون ادراری گلوکز، نمک، پروتئین و اوره است. این خون سپس به گلومرول منتقل می شود.
2.در گلومرول خون تصفیه شده و مواد ناخواسته همانند نمک ها، آب و اوره به کپسول بومن وارد می شوند. محلول از گلومرول وارد لوله ها می شود.
3.در لوله پیچیده نزدیک موادی همانند قند، آب و برخی از نمک ها مجددا جذب شده و به خون بر می گردد.
4.در خم هنله، آب و نمک به بیرون لوله پمپ شده و در نتیجه ادرار غلیظ می شود.
5.سپس در لوله خمیده دور آب ادرار تنظیم شده و به لوله های جمع کننده ادرار وارد می شود.
6.سپس ادرار از لوله جمع کننده ادرار وارد لنگچه می شود.
7.وقتی که خون کاملا تصفیه شد، از نفرون خارج شده و وارد سیاهرگ کلیه (این رگ موظف است که خون پاکیزه شدن را برگردانده و به بزرگ سیاهرگ زیرین منتقل کند) می شود.

برای افزودن دیدگاه باید شوید.